FNP to największa pozabudżetowa organizacja finansująca naukę w Polsce. W ciągu dwudziestu lat Fundacja zrealizowała 70 programów, przyznała ponad 7,5 tysiąca indywidualnych stypendiów, subsydiów i nagród oraz prawie 1800 subwencji instytucjonalnych.

Wielkim prestiżem cieszy się też przyznawana przez Fundację Nagroda FNP za wybitne osiągnięcia naukowe, często nazywana „polskim Noblem”. Do tej pory wyróżniono nią 68 naukowców, m.in. prof. Aleksandra Wolszczana, prof. Stanisława Woronowicza, prof. Krzysztofa Selmaja, prof. Bohdana Paczyńskiego, prof. Andrzeja Paczkowskiego, prof. Karola Myśliwca, prof. Macieja Żylicza, prof. Tomasza Dietla, prof. Macieja Żylicza, prof. Andrzeja Szczeklika.

„Wspierając wybitnych uczonych na różnych etapach kariery naukowej, Fundacja chce obudzić w nich poczucie wolności – warunek konieczny, choć niewystarczający do dokonania prawdziwego odkrycia naukowego” – wyjaśnia laureat nagrody i obecny prezes FNP prof. Maciej Żylicz.

Fundację zarejestrowano w lutym 1991 r., a w kwietniu została zasilona 95 milionami złotych pochodzącymi z likwidowanego wówczas Centralnego Funduszu Rozwoju Nauki i Techniki. Pierwsze subwencje przyznała już w sierpniu tego samego roku. Od tej pory środki na działalność statutową oraz zabezpieczenie wartości funduszu Fundacja uzyskuje przede wszystkim z działań na rynku finansowym, tzn. z lokowania aktywów w instrumenty finansowe - głównie w obligacje, jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych i akcje.

W 1992 roku prezesem FNP został prof. Maciej W. Grabski, do którego, jako wiceprezesi, dołączyli: prof. Marian Grynberg i Grzegorz Krawczyk. Pod ich kierownictwem powstał funkcjonujący do dziś model działania Fundacji jako niezależnej, samofinansującej się instytucji pozarządowej non-profit. Istotnym elementem tego modelu były też dwa inne założenia – wyboru laureatów w drodze konkursów oraz kierowania się wyłącznie kryterium doskonałości naukowej w przyznawaniu finansowania.

„Pierwsi wieloletni prezesi wypracowali dzisiejszą pozycję i prestiż Fundacji. Stworzyli model wspierania ludzi nauki, który zyskał uznanie środowiska i stał się wyznacznikiem standardów dla innych instytucji finansujących naukowców” – podkreśla prof. Żylicz.

Na indywidualne stypendia, subsydia i granty w ciągu 20 lat Fundacja wydała ponad 212 mln zł, a więc niemalże połowę całej kwoty, jaką przekazała polskiej nauce. Najdłużej, bo od 1992 r., realizowanym programem Fundacji skierowanym do najmłodszych naukowców jest program „Start” (dla badaczy poniżej 30. roku życia). Na stypendia dla ponad 2 tysięcy 700 laureatów tego programu przekazano prawie 55 mln zł.

Do najdłużej realizowanych programów Fundacji należą programy wydawnicze. Od 1994 r. FNP dofinansowuje wydawanie dzieł seryjnych zawierających naukową dokumentację dziedzictwa historycznego i cywilizacyjnego Polski (np. Słownik Polszczyzny XVI w. czy Polski Słownik Biograficzny). W ramach programu „Monografie” powstała prestiżowa seria „Monografie Fundacji na rzecz Nauki Polskiej” obejmująca już ponad 130 pozycji z zakresu nauk humanistycznych i społecznych. Fundacja dofinansowuje także przekłady wybitnych książek polskiej humanistyki naukowej na języki obce.

W pierwszym okresie działalności programy oferowane przez Fundację miały pomóc w zakupie specjalistycznych urządzeń dla wybranych dziedzin, dofinansować remonty i zmodernizować placówki naukowe. Na te cele przeznaczono łącznie ponad 177 mln zł. Na wspieranie nowych technologii oraz wdrażania polskiej myśli technicznej do gospodarki FNP przekazała łącznie ponad 34 mln zł.

„Działania Fundacji z pierwszych lat jej istnienia pozwoliły na rozwój w Polsce wielu dziedzin nauki, jak np. biologii molekularnej, i umożliwienie wielu zespołom badawczym osiągania wyników na poziomie światowym” – mówi prezes FNP.

W 1993 r. Fundacja podjęła się zarządzania przedakcesyjnymi programami Phare, wspierającymi reformę polskiej nauki. Od połowy lat 90. realizowała projekty, które miały wzmocnić związki polskiej nauki z krajami Unii Europejskiej.

W 2008 r. FNP pozyskała środki unijne na realizację sześciu programów (Team, Międzynarodowe Projekty Doktoranckie-MPD, Welcome, Pomost, Homing Plus, Ventures), do których w 2011 r. dołączył program Skills. Z puli środków unijnych do 2015 r. Fundacja przekaże polskiemu środowisku naukowemu 440 mln zł.

Źródło: PAP - Nauka w Polsce, ekr/ agt
Fot.: www.fnp.org.pl

Drukuj PDF