Hydroksyapatyty to związki nieorganiczne wapnia stanowiące budulec naszych kości i zębów. Mają wiele różnorodnych zastosowań. Stosowane są m.in. jako substancja aktywna w produkcji past do zębów wykorzystywanych w leczeniu nadwrażliwości zębów.

Hydroksyapatyty stanowią alternatywę dla tlenku tytanu w kremach przeciwsłonecznych, który często pod wpływem promieniowania słonecznego prowadzi do powstania produktów mających negatywny wpływ na skórę. Coraz większą popularnością cieszy się również zastosowanie hydroksyapatytu w zabiegach estetycznych. Związek ten podawany jest w formie zawiesiny koloidalnej, której rolą jest stworzenie rusztowania i stymulacji dla wzrostu kolagenu. To przyczynia się do wygładzenia zmarszczek. Nanohydroksyapatyt może być również nośnikiem leków, np. chemioterapeutyków, stosowanych w celowanej terapii nowotworów.

Naukowcy z Instytutu Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych Polskiej Akademii Nauk we Wrocławiu we współpracy z Uniwersytetem Medycznym we Wrocławiu analizując ich właściwości stwierdzili, że mogą być one przydatne we wspomaganiu leczenia ran przewlekłych i trudno gojących.

Z taką dolegliwością boryka się w Polsce około 400 tys. chorych. Do czynników hamujących proces gojenia można zaliczyć m.in. niedostateczne ukrwienie, przez co tkanki otrzymują mniej tlenu i składników odżywczych: białka, witamin, minerałów. Rany, przy braku odpowiedniego leczenia, mogą stać się przyczyną groźnych zakażeń całego organizmu.

Dlatego tak ważne jest, aby wykorzystywane w terapii trudnych ran opatrunki i maści były właściwie przygotowane. Opracowane przez naukowców żele, maści i opatrunki na bazie nanohydroksyapatytów są uniwersalne i przeznaczone dla każdego rodzaju ran we wszystkich ich stadiach. Od ran czystych i zainfekowanych, do ran o różnym stopniu wysięku. "Przede wszystkim są biokompatybilne, co oznacza, że nie powodują żadnych dodatkowych efektów toksycznych czy objawów alergicznych" - mówi kierujący pracami badaczy dr hab. Rafał J. Wiglusz.

Hydroksyapatyty tworzą rusztowanie dla tkanek miękkich, umożliwiające zamykanie rany. Stymulują też organizm do produkcji kolagenu, dzięki czemu uszkodzone tkanki mogą się odbudowywać i regenerować. "To bardziej środek wspomagający leczenie niż lek. Poprawia komfort życia pacjenta, a szczególnie dobrze działa na zmiany odleżynowe" - wyjaśnia dr Wiglusz.

Choć na świecie hydroksyapatyty są wykorzystywane w medycynie już od wielu lat, to jeszcze mało przebadane i mało propagowane są właściwości nanostruktur tworzonych przez te związki. "Dopiero od kilku lat nanohydroksyapatyty są badane i wykorzystywane w Polsce. Jedyną firmą, która produkuje je w Polsce jest NanoSynHap Sp. z o.o. z Poznania" - opisał rozmówca PAP.

Dzięki użyciu nanostruktur powierzchnia czynna hydroksyapatytów jest o wiele większa i ich oddziaływanie jest skuteczniejsze. "Znacznie większa jest powierzchnia kontaktu między nanohydoksyapatytem a uszkodzonymi tkankami. Cząstka może łatwiej wniknąć w ranę, dlatego te efekty są dużo lepsze" - powiedział.

Za przygotowane rozwiązanie naukowcy z Instytutu Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych PAN wraz z ARS MedicaBis Sp. z o.o. oraz HascoLek S.A. otrzymali Złoty Medal targów Brussels Innova 2013. Badania nad hydroksyapatytami finansowano ze środków Narodowego Centrum Nauki i Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.