Na "Przełamywanie oporności wielolekowej nowotworów na poziomie genomu (...)" badaczka otrzymała ponad 1 milion 355 tys. zł w konkursie Lider 10 Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Badania ruszą w maju 2020 r.

Oporność wielolekowa jest zjawiskiem uodpornienia się komórek nowotworowych na działanie leków. Wiąże się ona ze znacznym ograniczeniem możliwości leczenia pacjentów onkologicznie chorych. Naukowcy UŁ opracowują metodę zapobiegającą jej rozwojowi.

Jak wyjaśnia kierownik badań dr. hab. Agnieszka Robaszkiewicz z Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska, nowotwór powstaje, gdy organizm traci kontrolę nad procesem namnażania się komórek. Dzieje się tak w wyniku mutacji różnych genów. Nowo powstałe komórki nowotworowe nie różnicują się w typowe komórki tkanki, tylko niewłaściwie reagują na sygnały z organizmu.

W jej ocenie, odpowiednia terapia i sposób leczenia pacjentów dotkniętych chorobami onkologicznymi to w dalszym ciągu ogromne wyzwanie dla współczesnej nauki. Odpowiednia terapia musi być wprowadzona jak najszybciej od momentu postawienia diagnozy do wprowadzenia odpowiedniej terapii. Przeszkodą jest zjawisko oporności wielolekowej, którą zajmują się naukowcy na UŁ.

„Za lekooporność odpowiadają białka z rodziny ABC pełniące funkcje transporterów przezbłonowych, usuwających z komórek leki przeciwnowotworowe. Opracowywana metoda ma na celu pozbawienie komórek nowotworowych możliwości ekspresji białek ABC, co z kolei powodować będzie zatrzymanie leków wewnątrz komórek i nasilenie efektów ich działania. Podejście to ma w znaczący sposób zwiększyć skuteczność obecnie stosowanych chemioterapii i przywrócić możliwość leczenia osób, u których oporność na leki już się rozwinęła w wyniku podjętych wcześniejszych prób walki z nowotworem” – tłumaczy dr hab. Robaszkiewicz.

Naukowcy chcą zapobiec rozwojowi oporności wielolekowej przynajmniej w kilku typach nowotworów. Ich metoda ma ograniczyć, a nawet całkowicie wyeliminować już powstały brak wrażliwości komórek nowotworowych na działanie leków poprzez wyciszenie ekspresji białek ABC.

Do usunięcia białek ABC z komórek nowotworowych posłużą inhibitory, czyli związki w znacznym stopniu ograniczające aktywność dwóch enzymów. Inhibitory zablokują enzymy remodelujące chromatynę, czyli włóknistą substancję występującą w jądrze komórkowym. W ten sposób wyciszą geny kodujące transportery ABC.

Dr hab. Robaszkiewicz będzie potwierdzała wyciszenia ekspresji genów kodujących kluczowe dla terapii przeciwnowotworowych białka ABC w wybranych typach nowotworów.

„Skupię się na opracowaniu modeli uwzględniających pary inhibitor ekspresji białek ABC – leki przeciwnowotworowe w oparciu o typ wyciszanych transporterów i specyfikę badanych typów nowotworów. W końcu przejdę do fazy testów skuteczności zintegrowanych komponentów przyszłych terapii (inhibitor ekspresji transporterów – lek przeciwnowotworowy) w układzie in vitro, by móc przenieść najefektywniejsze modele do testów w najbardziej zbliżonym do warunków rzeczywistych układzie in vivo (model mysi)” – tłumaczy krok po kroku założenia swoich badań.

Jak podkreśla laureatka konkursu Lider 10, nową metodę będzie można zastosować w leczeniu różnych rodzajów i stadiów nowotworów. Grupę docelową rozwiązania stanowią chorzy przed i w trakcie chemioterapii, oraz osoby, u których doszło już do rozwoju oporności wielolekowej.

Przebadane inhibitory mają podtrzymywać wrażliwość komórek na działanie niskich dawek leków. Naukowcy wskażą pary inhibitor – lek przeciwnowotworowy do stosowania w konkretnych typach nowotworów. Pary te, zweryfikowane na modelu zwierzęcym, będą gotowe do testów klinicznych.