W tym roku przypada 50. rocznica konferencji sztokholmskiej, podczas której pojawił się termin "polityka ochrony środowiska" i powstał Program Środowiskowy ONZ (UNEP). Od tego czasu globalny stan środowiska naturalnego uległ też pogorszeniu.

Z tej okazji zespół ekspertów z pięciu kontynentów zaprezentował swoje przemyślenia na temat procesów regulacyjnych, dotyczących środowiska oraz koniecznych zmian w tej dziedzinie.

"Naszym celem jest rozbudzenie wyobraźni naukowców i decydentów” – podsumowuje Bharat H. Desai, profesor prawa międzynarodowego i katedry międzynarodowego prawa ochrony środowiska Uniwersytetu Jawaharlala Nehru w New Delhi.

„Narody nie zachowują się tak, jakby rządziły w epoce antropocenu” - zauważa Nicholas A. Robinson z Pace University School of Law w Nowym Jorku, gubernator wykonawczy Międzynarodowej Rady Prawa Ochrony Środowiska. - „Chodzi o coś więcej, niż tylko zanieczyszczenie powietrza i utratę zasobów naturalnych; przyszłe polityki muszą poradzić sobie z zagrożeniami ze strony cyberwojny, wojny nuklearnej, mutacji genetycznych i sztucznej inteligencji. Prawo międzynarodowe będzie musiało być bardziej ambitne, wykorzystując najnowocześniejszą naukę".

Jak podkreśla dr Jorge E. Viñuales z University of Cambridge, skala rozwijającego się kryzysu środowiskowego nasiliła krytykę dotychczasowej hierarchii ważności, która stawia gospodarkę ponad ochroną środowiska.

Zdaniem autorów publikacji to "suwerenność państw jest główną przeszkodą w skutecznej ochronie środowiska i zrównoważonym rozwoju". Państwa są odpowiedzialne za dostosowanie przepisów i zapewnienie ich zgodności - jak tłumaczą. Dodają, że istniejące traktaty wielostronne mogą służyć jako zasada organizacyjna planetarnego zarządzania zasobami naturalnymi.

Dr Peter Maurer, przewodniczący Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża (MKCK) Genewa, pisząc o bezpośrednim i pośrednim wpływie konfliktów zbrojnych na środowisko naturalne - sugeruje, że państwa mogą włączyć ochronę prawną środowiska do doktryn swoich sił zbrojnych, a organizacje humanitarne muszą angażować zasoby i wiedzę fachową, aby pomóc tym, którzy zmagają się ze środowiskowymi.

Wśród trudnych wyzwań dotyczących środowiska autorzy wymieniają sceptycyzm klimatyczny, międzynarodowe przestępstwa przeciwko środowisku; ochronę gleby i globalnego bezpieczeństwa żywnościowego; zachowanie bioróżnorodności oceanów oraz zbliżający się, światowy kryzys wodny.

Aby sprostać obecnym i przyszłym wyzwaniom, konieczne będą - ich zdaniem - głębokie i szeroko zakrojone reformy. Stało się jasne, że zmiany w postawach i strukturach społecznych, o które apelowano na Konferencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Środowiska Człowieka w 1972 r., nie nastąpiły. Teraz czasu na konieczne zmiany jest znacznie mniej - ostrzegają.

Do działań międzynarodowych zachęca współautorka publikacji, Anna Sundström - sekretarz generalny Olof Palme International Centre w Sztokholmie. „Razem stoimy przed największym wyzwaniem ludzkości. Razem musimy je naprawić. Potrzeba działań międzynarodowych jest jeszcze bardziej dotkliwa” - komentuje.

Autorzy sugerują "ożywienie" uśpionej od 1994 roku Rady Powierniczej ONZ oraz przekształcenie Programu Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska w wyspecjalizowaną agencję, wyposażoną w

niezbędne kompetencje i stabilność finansową. Jako globalny organ nadzoru mógłby służyć wyspecjalizowany Międzynarodowy Trybunał Ochrony Środowiska, wspierany przez krajowe sądy i trybunały.