Kawior to jeden z najcenniejszych produktów żywnościowych świata. Jego pozyskiwanie jest niestety czasochłonne i drogie. Dr hab. inż. Dorota Fopp-Bayat z Katedry Ichtiologii UWM prowadzi badania, które być może rozwiążą problem pozyskiwania kawioru w warunkach hodowlanych.

Dr Dorota Fopp-Bayat pracuje na Wydziale Nauk o Środowisku. Zajmuje się genetyką ryb, w szczególności ryb jesiotrowatych. Kieruje grantem przyznanym przez Narodowe Centrum Nauki z programu OPUS na lata 2014-2017. Temat grantu - Biologia rozrodu ryb jesiotrowatych – zastosowanie manipulacji genomowych do analizy systemu determinacji płci sterleta. Kwota przeznaczona na badania wynosi ponad 350 tys. zł.

Sterlet (czeczuga) to najmniejsza ryba jesiotrowata. Osiąga do 1,25 m długości i 16 kg wagi. W Polsce dziko nie występuje, ale można ją spotkać w gospodarstwach rybackich. W warunkach naturalnych żyje między innymi w rzekach Rosji, Ukrainy, Węgier. Jest zagrożona wyginięciem, a poławiana dla pozyskania kawioru oraz smacznego mięsa.

– Wybrałam na obiekt moich badań sterleta ponieważ najszybciej osiąga dojrzałość płciową; np. samce w optymalnych warunkach środowiskowych dojrzewają w wieku ok. 3-4 lat, a samice rok później. Natomiast samiec jesiotra syberyjskiego dojrzewa w wieku ok. 6-7 lat, a bieługa w wieku 18 lat – wyjaśnia dr Fopp-Bayat.

Dr Fopp-Bayat będzie prowadzić badania nad sterletami albinotycznymi, ponieważ właśnie od nich uzyskuje się szczególnie cenny kawior. Kawior to jeden z najdroższych produktów spożywczych na świecie. Ten pozyskiwany z bieługi sprzedawany jest w puszkach z 24-karatowego zlota, a jego cena dochodzi do 25 tys. dolarów za kg. Kawior pozyskiwany ze sterleta ustępuje mu ceną, chociaż jest równie warościowy pod względem odżywczym.

– Przedmiotem grantu będzie zastosowanie manipulacji genomowych do uzyskania potomstwa o samiczym genomie, a w końcowym efekcie pozyskanie stada samic sterletów do produkcji kawioru – informuje dr Fopp-Bayat.

W pierwszym etapie badań naukowcy naświetlą promieniami UV mlecz pobrany od ryb, aby zniszczyć „aparat" genetyczny samca. Następnym krokiem będzie zmieszanie jaj z naświetlonym mleczem oraz poddanie ich udarowi termicznemu w celu uzyskania potomstwa z matczynym genomem.

– Uzyskamy w ten sposób osobniki gynogenetyczne, charakteryzujące się wyłącznie matczynym genomem. Kolejnym etapem będzie analiza genetyczna wyhodowanego potomstwa oraz analiza histologiczna gonad ryb. Te badania pozwolą nam uzyskać informacje o systemie determinacji płci u sterleta. Ten etap będzie wstępem do tworzenia stad samiczych sterletów – dodaje dr Fopp-Bayat.

W zespole kierowanym przez dr Fopp-Bayat jest 6 osób. Wszystkie badania laboratoryjne będą prowadzić w pracowniach wydziałowych i tu także będą przechowywane ryby do badań histologicznych. Natomiast pozostałe prace eksperymentalne oraz podchów ryb odbędzie się w gospodarstwach rybackich w okolicach Konina oraz w Zakładzie Ryb Jesiotrowatych Dgał w Pieczarkach (Instytut Rybactwa Śródlądowego) pod Giżyckiem.

Dr Fopp-Bayat zajmuje się genetyką ryb od 1998 r.

– Wynikiem mojej pracy habilitacyjnej jest stado gynogenetycznych jesiotrów syberyjskich. Jedyne takie stado na świecie. Samice już dojrzewają do produkcji ikry. Teraz będę próbować wyhodować z tej grupy ryb stado samic do produkcji kawioru. Rozród ryb jesiotrowatych jest trudny. Trudno jest uzyskać potomstwo gynogenetyczne z powodu wysokiej śmiertelności zarodków jesiotra. My jako pierwsi wykonaliśmy takie badania i uzyskaliśmy takie stado – nie kryje dumy dr Fopp-Bayat.

Dr hab. Dorota Fopp-Bayat jest absolwentką Wydziału Ochrony Środowiska i Rybactwa (obecnie Wydział Nauk o Środowisku), pochodzi z rodziny z tradycjami rybackimi. Jej rodzice również ukończyli rybactwo na ART w Olsztynie. Nurkuje, kolekcjonuje muszle i kamienie. Jest matką dwóch synów.

Małgorzata Hołubowska