UE: Nowe zasady pomocy publicznej w dziedzinie badań i rozwoju

1 lipca zaczną obowiązywać nowe reguły udzielania pomocy publicznej w UE, dzięki którym państwom łatwiej będzie wspierać badania naukowe i innowacyjność. Ma to pomóc UE dogonić światowych rywali w budowie gospodarki opartej na nowoczesnych technologiach.

Zwiększenie innowacyjności, nakładów na badania naukowe i rozwój, to jeden z filarów strategii Europa 2020, mającej uczynić unijną gospodarkę bardziej konkurencyjną i zarazem bardziej zrównoważoną. Nowe reguły mają ułatwić wzrost wydatków w UE z obecnych 2 proc. PKB do 3 proc. w 2020 roku, czyli do poziomu osiąganego już teraz w Stanach Zjednoczonych i Japonii. Dla Polski wskaźnik ten wynosi w przybliżeniu 0,7 proc. PKB.

Komisja Europejska przedstawiła w maju dwa dokumenty dotyczące warunków wspierania przez państwo projektów w obszarze innowacyjności. Pierwszy z nich określa zasady, według których pomoc publiczna jest wyłączona z wymogu wcześniejszego informowania o niej (notyfikowania) w celu uzyskania akceptacji KE (rozporządzenie o wyłączeniach grupowych - General Block Exemption Regulation GBER).

Drugi dokument zawiera nowe wytyczne dla pomocy publicznej w dziedzinie badań naukowych, rozwoju i innowacji dla tych projektów, które nie podlegają zwolnieniu grupowemu i w związku z tym państwa członkowskie muszą uprzednio powiadomić KE, w ramach procedury notyfikacji, o planowanym udzieleniu pomocy (wytyczne dotyczące pomocy publicznej dla badań naukowych, rozwoju i innowacji - Research&Development&Innovation state aid framework).

Komisja będzie podejmować decyzje w sprawie takich projektów czy programów na podstawie zgodności z kryteriami określonymi w tych wytycznych.

KE przedstawiła w pakiecie także trzeci dokument, dotyczący przejrzystości w przyznawaniu pomocy publicznej w ogóle. Wprowadza on wymóg publikowania danych przedsiębiorstw otrzymujących wsparcie większe niż 500 mln euro i szczegóły dotyczące tej pomocy.

Komisarz UE do spraw konkurencji Joaquin Almunia podkreślał wówczas, że "dzięki tym nowym regułom, rządom będzie łatwiej i skuteczniej inwestować w badania naukowe, rozwój i innowacyjność".

Rozporządzenie dotyczące tzw. wyłączeń grupowych nowelizuje przepisy z 2008 roku i dotyczy oprócz badań naukowych, rozwoju i innowacji kilkunastu innych rodzajów pomocy publicznej m.in. w zakresie pomocy regionalnej, pomocy dla MŚP, na ochronę środowiska, na rzecz dziedzictwa kulturowego. W praktyce, dzięki wyłączeniu z wymogu wcześniejszego informowania KE o planowanej pomocy publicznej, można szybciej wprowadzić ją w życie, przy czym państwa członkowskie mają więcej elastyczności w podejmowaniu decyzji w tym zakresie.

Wolna konkurencja jest filarem wspólnego rynku, co sprawia, że unijne zasady dotyczące pomocy publicznej dla przedsiębiorstw są bardzo surowe. Na wspólnym rynku o rentowności przedsiębiorstw ma decydować ich kondycja finansowa, a nie udzielone wsparcie, tak aby nie doszło do zaburzenia równowagi konkurencji na rynku. Jednocześnie jednak przedsiębiorstwa europejskie mają nie tylko konkurować między sobą, ale również globalnie z firmami z innych krajów, które nie podlegają surowym zasadom unijnym w tej dziedzinie.

"Dlatego tak istotne jest, by znaleźć właściwą równowagę pomiędzy minimalizowaniem zagrożeń, jakie wynikają z nierównej konkurencji na rynku europejskim i równocześnie globalnym współzawodnictwem, gdy przedsiębiorstwa unijne ścigają się na przykład z chińskimi czy indyjskimi firmami" – powiedział PAP Guido Lobrano, ekspert ds. pomocy publicznej z BusinessEurope, federacji zrzeszającej 41 organizacji biznesu z UE.

Rozporządzenie o pomocy publicznej dotyczące wyłączeń grupowych wprowadza nowe kategorie projektów, które nie wymagają wcześniejszego informowania KE o udzielanej pomocy publicznej. W dziedzinie badań naukowych, rozwoju i innowacji dodano na przykład takie kategorie jak: innowacje w przetwórstwie i organizacji, klastry innowacyjności, które mają zachęcać przedsiębiorstwa do współpracy, oraz pomoc ad hoc dla dużych przedsiębiorstw. Z wyłączenia grupowego mają też korzystać projekty infrastruktury badawczej.

Limit dozwolonej bez notyfikacji pomocy publicznej został miedzy innymi dwukrotnie zwiększony dla projektów badawczych i wyniesie 40 mln euro dla badań podstawowych, 20 mln dla badań przemysłowych i 15 mln dla badań eksperymentalnych. Dla nowych kategorii pomocy publicznej na infrastrukturę czy klastry innowacyjności limity te wynoszą odpowiednio 20 mln i 7,5 mln euro.

Wsparcie dla innowacyjnych projektów na rzecz MŚP, gdzie obowiązywały do tej pory różne limity na poszczególne kategorie, zostało zrównane do wysokości 5 mln euro. KE zaproponowała także zwiększenie udziału procentowego udzielonej pomocy w kosztach projektu (tzw. intensywność pomocy publicznej) dla wsparcia publicznego, dla którego notyfikacja jest konieczna. Łatwiejszy dostęp do pomocy publicznej będą miały także prototypy i pilotażowe linie produkcji, gdzie wzrosły limity pomocy publicznej wyłączone z wcześniejszego powiadamiania o tym KE, oraz udział pomocy publicznej w kosztach projektu także dla dużych przedsiębiorstw.

Zdaniem Komisji proponowane rozwiązania przyczynią się do wypełnienia luki finansowej dla projektów mających trudności w uzyskaniu prywatnego finansowania. Ekspert z Business Europe zwrócił uwagę jak istotne jest określanie limitów dozwolonej bez notyfikacji pomocy – „nie mogą być one za niskie, bo wsparcie musi być wystarczające na zaproponowane działania, a jednocześnie nie mogą być za wysokie, by nie powodować zakłóceń wolnej konkurencji na Jednolitym Rynku Europejskim”.

Nowe wytyczne KE bardziej szczegółowo opisują wymóg wykazania niepowodzenia projektu badawczego i wysokiego ryzyka, co jest warunkiem udzielenia pomocy publicznej. Efektem zachęty w postaci pomocy publicznej ma być wypracowanie wartości dodanej, a nie finansowanie działań, które i tak by miały miejsce. Ponadto mniejsze mają być obciążenia administracyjne - na przykład państwa członkowskie nie będą musiały już przekazywać raportu rocznego na temat tego, co by było, gdyby projekt nie uzyskał pomocy publicznej.

By zwiększyć przejrzystość zasad pomocy publicznej, Komisja precyzuje pojęcie rentowności projektów, którym udzielono pomocy publicznej i dostarcza dokładnych objaśnień i przykładów rozróżnienia pomiędzy gospodarczą i niegospodarczą działalnością uniwersytetów i innych ośrodków w przypadku wspieranych projektów badawczych. Publiczne fundusze przeznaczane na działania pozaekonomiczne nie stanowią pomocy publicznej w świetle prawa europejskiego.

Zgodnie z prawem UE finansowanie projektów z publicznych pieniędzy, ale na warunkach rynkowych nie stanowi zakazanej pomocy publicznej. Nowe wytyczne wyjaśniają w związku z tym, jak zapewnić, by kontrakty i współpraca pomiędzy organizacjami badawczymi i przedsiębiorstwami prywatnymi przebiegała na warunkach rynkowych, a nie była formą pośredniej pomocy państwa dla firm.

Z Brukseli Renata Bancarzewska (PAP)

Źródło: www.nauka.pap.pl