Jak przypominają autorzy pracy - naukowcy z Michigan University w Ann Arbor (USA), różne wcześniejsze badania wykazały, że zaburzenia snu przed i po zabiegu operacyjnym są związane z nasileniem dolegliwości bólowych i z długotrwałym utrzymywaniem się bólu po operacji. Mechanizm odpowiedzialny za ten związek nie jest jednak dobrze poznany.

"Opierając się na badaniach wcześniej opublikowanych przez nasz zespół i innych naukowców przewidywaliśmy, że zakłócenie snu przed operacją chirurgiczną pogorszy późniejsze dolegliwości bólowe. Chcieliśmy jednak zbadać, czy jakiekolwiek terapie bądź metody mogą pomóc zminimalizować wpływ niedoboru snu i zredukować natężenie bólu pooperacyjnego" - tłumaczy współautor pracy prof. Giancarlo Vanini.

Jego zespół prowadził badania na szczurach, które poddano operacji łapki. Zgodnie z oczekiwaniami w porównaniu z gryzoniami, które przed operacją mogły spać ile chciały, te, które zmuszono do niespania przez sześć godzin, miały znacznie większą wrażliwość na ból w operowanej łapce, a proces jej gojenia przebiegał dłużej. Zależność tę zaobserwowano u zwierząt obu płci.

Okazało się też, że nie miało to związku ze stresem z powodu braku snu - poziom hormonów stresu (hormonów adrenokortykotropowych i kortykosteronu) nie zmienił się u zwierząt.

Naukowcy sprawdzali, czy natężenie bólu po operacji związane z niedoborem snu można zmniejszyć dzięki powszechnie stosowanemu środkowi psychoaktywnemu o działaniu stymulującym - kofeinie.

Prof. Vanini zwraca uwagę, że większość ludzi uzna za sprzeczność stosowanie kofeiny w sytuacji, gdy podkreślany jest związek niewyspania z natężeniem bólu pooperacyjnego. "Kofeina w kawie i innych napojach blokuje działanie adenozyny w mózgu (jest blokerem receptora dla adenozyny - PAP). Adenozyna pełni rolę neuroprzekaźnika, który sprzyja zasypianiu. Dlatego po kawie czujemy się mniej ospali" - tłumaczy badacz.

Jego zespół zaobserwował, że wstrzyknięcie kofeiny szczurom wówczas, gdy zakłócano ich sen przed operacją, zapobiegało nasileniu bólu pooperacyjnego. Co ważne, stymulant działał w ten sposób tylko u szczurów, którym nie dano się wyspać.

Naukowcy tłumaczą, że kofeina zapobiegała nadwrażliwości bólowej po operacji poprzez blokowanie zmian neurochemicznych, jakie zaszły pod wpływem niewyspania w obszarach mózgu kontrolujących sen oraz czuwanie - głównie w przednim podwzgórzu, które jest zarazem powiązane z obszarami odpowiedzialnymi za odczuwanie bólu.

Jak ocenia prof. Vanini, odkrycie to jest ważne, gdyż niedostateczna ilość snu jest problemem dotyczącym większości pacjentów, którzy mają być poddani operacji. Niektórzy z nich niedosypiają na przykład dlatego, że muszą pokonać dużą odległość, by dojechać do szpitala, w którym odbędzie się zabieg.