W Europie znamy różne formy obowiązkowości szczepień. W krajach o wysokiej świadomości pro-zdrowotnej, takich jak Szwecja, Norwegia czy Finlandia, pomimo braku obowiązkowości szczepień, utrzymywane są wysokie stany zaszczepienia całej populacji. W innych, np. Polsce wysoki stan zaszczepienia utrzymywany jest dzięki obowiązku szczepień. W Europie są jednak również takie kraje jak Rumunia, gdzie nie ma obowiązku szczepień, wyraźnie spadł stan zaszczepienia i pojawiła się największa od kilku lat epidemia odry.

Stąd też w niektórych krajach, w ostatnim czasie zaostrzono przepisy, dotyczące realizacji szczepień całej populacji. Powodem jest rosnąca w Europie liczba zachorowań na odrę, odnotowywane przypadki błonicy na południu Europy oraz wzrost zachorowań na krztusiec. Z drugiej strony rośnie liczba dzieci nieszczepionych z powodu przekonań rodziców. Problem ten dotyczy również naszego kraju. W ostatnich latach coraz więcej rodziców nie zgadza się na szczepienia swoich dzieci. Niektóre kraje (np. Francja oraz we Włochy), które do tej pory nie miały u siebie obowiązku szczepień lub lista szczepionek obowiązkowych była krótka, zaczynają wprowadzać dodatkowe szczepienia obowiązkowe. Inne wprowadzają kary finansowe za brak szczepień lub zakaz posyłania niezaszczepionych dzieci do żłobków i przedszkoli.

Poniżej przedstawiono przegląd sposobów funkcjonowania obowiązku szczepień w różnych krajach.

• Polska. Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi nakłada obowiązek administracyjny poddania się szczepieniom obowiązkowym. Za brak zgody na szczepienie dziecka rodzicom grozi kara finansowa. Wcześniej podejmowane są wszystkie kroki związane z przekonaniem rodzica do szczepienia dziecka.

• Belgia. Szczepienia są dobrowolne. Do szczepień obowiązkowych przeciw wzw B zobowiązani są jedynie pracownicy służby zdrowia.

• Czechy. Obowiązują wymagania szczepień przed przyjęciem do przedszkola (6 szczepień do 3 r.ż.).

• Finlandia ma kompleksowy krajowy program szczepień i dobrowolne szczepienia. Wskaźniki szczepień należą tu do najwyższych w Europie. Rząd fiński wprowadził ostatnio obowiązek 4 szczepień (przeciw odrze ospie wietrznej, krztuścowi i grypie) dla pracowników służby zdrowia i opieki społecznej polegający na wzmocnieniu prawa wymagania tych szczepień przez pracodawców instytucji zajmujących się zdrowiem.

• Francja. Od stycznia 2018 r. obowiązek szczepień został rozszerzony do 11 szczepionek podawanych dzieciom. Dodano 8 dodatkowych szczepień do stosowanym dotychczas szczepieniom przeciw błonicy, tężcowi i poliomyelitis. Brak zaświadczenia o szczepieniu uniemożliwia dostanie się do placówek edukacyjnych oraz klubów sportowych.

• Grecja. Wybrane szczepienia są obowiązkowe.

• Norwegia ma jeden z bogatszych kalendarzy szczepień, dobrowolne szczepienia i jedne z najwyższych wskaźników zaszczepienia w Europie.

• Słowenia ma jeden z najbardziej ostrych systemów szczepień z 9 szczepieniami obowiązkowymi.

• Włochy. Obowiązek szczepień rozszerzono do 12 szczepień (przeciw poliomyelitis, błonicy, tężcowi, zapaleniu wątroby typu B, Haemophilus influenzae typu B, chorobie meningokokowej grupy B, choroby meningokokowej grupy C, odrze, śwince, różyczce, krztuścowi i ospie wietrznej). Obowiązek dotyczy dzieci do 6 r.ż. W marcu 2018 r. wprowadzono formę obowiązkowości polegającą na tym, że do włoskich żłobków i przedszkoli przyjmowane są wyłącznie dzieci, których rodzice przedstawią kartę szczepień. Zaostrzono również przepisy dotyczących szczepień dzieci starszych – rodzice odmawiający szczepienia dziecka w wieku szkolnym są karani grzywną w wysokości 500 Euro. Dzieci, których nie można szczepić z powodu stanu ich zdrowia są zapisywane do klas, w których są wyłącznie zaszczepieni uczniowie. Obecnie zastąpiono wymaganie zaświadczeń lekarskich o szczepieniach jedynie oświadczeniami rodziców o tym, że dziecko zostało uodpornione. Bezpośrednią przyczyną zaostrzenia przepisów jest epidemia odry oraz niski stan zaszczepienia, który w przypadku 2 dawek szczepionki przeciw odrze, śwince i różyczce obniżył się z ponad 90% do poziomu poniżej 80%.

• Niemcy. Wszystkie szczepienia są dobrowolne. W 2017 r. zaostrzono jednak przepisy dotyczące realizacji szczepień. Rodzice, którzy przed posłaniem dziecka do przedszkola nie spotkają się z lekarzem, aby porozmawiać na temat szczepień, są karani wysoką grzywną do 2 500 Euro. Przedszkola mają obowiązek przekazywania władzom informacje o rodzicach unikających konsultacji lekarskiej w sprawie szczepień. Dyrektorzy przedszkoli mogą również odmówić przyjmowania dzieci, których rodzice nie przedstawią dokumentu poświadczającego wykonanie szczepienia.

• Rumunia: Nie ma obowiązku szczepień. Rumuńskie władze nie chcą karać rodziców za brak zgody na szczepienia ale zamierzają wprowadzić obowiązek przedstawienia zaświadczenia o dopełnionym obowiązku szczepień przy zapisywaniu dziecka do przedszkola/szkoły. Taki dokument wydawaliby lekarze lub ośrodki wykonujące szczepienia.

• Serbia. Obowiązek szczepień obejmuje 6 szczepionek podawanych w wieku do 14 r.ż.

• Wielka Brytania: Nie ma szczepień obowiązkowych, chociaż lekarze aktywnie do nich zachęcają, a rodzice, którzy odmawiają, mogą spotkać się z negatywną, wyrażaną otwarcie, postawą pracowników służby zdrowia wobec takiej decyzji.

• Kanada. Brak szczepień łączy się z ograniczeniem dostępu do szkół i przedszkoli.

• Stany Zjednoczone. Obowiązek szczepień jest realizowany przez pośrednie zachęcanie, dzieci nie szczepione nie są przyjmowane do placówek publicznych.

• Australia. Inną formę obowiązkowości przyjęła Australia, gdzie ​​szczepienia, łączą się z płatnościami z pomocy społecznej. Od 2017 r. rząd australijski wprowadził politykę „nie kłujesz, nie płacimy”. Rodzice, którzy nie zgadzają się na szczepienia z przyczyn pozamedycznych tracą prawa do świadczeń wypłacanych na dzieci. Stan zaszczepienia dzieci do 5 lat oceniany jest tam na 92,2%.

• Nowa Zelandia. Ciekawym przykładem jest Nowa Zelandia, gdzie wszystkie szczepienia są dobrowolne. Przeprowadzono jednak szeroką akcję edukacyjną (podniesienie świadomości szczepień wskazano jako jeden z głównych celów zdrowotnych) i po 2 latach działań stan zaszczepienia poprawił się do 94%.