Jak bardzo nasza ewolucyjna przeszłość wpływa na dzisiejsze decyzje i regulacje społeczne? Nowa publikacja w czasopiśmie Social Science Research (https://doi.org/10.1016/j.ssresearch.2025.103145) rzuca światło na to, jak historyczna obecność chorób zakaźnych oraz różnice kulturowe wpływały na stosowanie masek ochronnych podczas rekreacji na świeżym powietrzu w czasie pandemii COVID-19.

W badaniu przeprowadzonym przez międzynarodowy zespół naukowców z siedmiu krajów wzięło udział ponad 4 800 miłośników obserwacji ptaków z 53 państw, co czyni je jednym z najszerszych tego typu badań nad zachowaniami pandemicznymi w kontekście rekreacji na świecie - podkreśla w informacji prasowej przesłanej serwisowi Nauka w Polsce jeden z autorów analiz, prof. Piotr Tryjanowski z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.

Badania przeprowadził międzynarodowy zespół pod kierunkiem prof. Christopha Randlera z Uniwersytetu w Tybindze (Niemcy).

Aby uchwycić pełen obraz globalnych wzorców zachowań pandemicznych, naukowcy przeprowadzili szeroko zakrojone badanie ankietowe wśród miłośników ptaków – grupy ludzi, którzy w czasie pandemii spędzali dużo czasu na świeżym powietrzu i mieli możliwość podejmowania świadomych decyzji dotyczących noszenia masek. W badaniu wzięło udział 4863 respondentów z 53 krajów, reprezentujących różne kultury, systemy polityczne i historyczne doświadczenia z chorobami zakaźnymi. Uczestnicy odpowiadali na pytania dotyczące ich nawyków związanych z noszeniem masek w przestrzeni otwartej oraz podawali informacje o swoim wieku, płci i miejscu zamieszkania.

Dane te zostały następnie zestawione z historycznymi wskaźnikami chorób zakaźnych oraz współczesnymi wskaźnikami polityki pandemicznej w poszczególnych krajach.

Analizy statystyczne przeprowadzone przez naukowców wykazały, że historyczna obecność chorób zakaźnych była silnym predyktorem obecnych zachowań zdrowotnych, niezależnie od obowiązujących restrykcji. Wyniki te wpisują się w szersze teorie ewolucyjne dotyczące stresu pasożytniczego i jego wpływu na kształtowanie się norm społecznych - podkreślono w informacji prasowej.

Publikacja ta - jak komentują jej autorzy - wspiera teorię stresu pasożytniczego, która sugeruje, że historyczna ekspozycja na choroby zakaźne wpłynęła na kształtowanie się norm społecznych, w tym - tendencji do większej konformizacji i zachowań prozdrowotnych. Oznacza to, że współczesne decyzje rządów w sprawie restrykcji sanitarnych mogą być nieświadomie uwarunkowane ewolucyjnymi mechanizmami.

"To badanie nie tylko pokazuje, jak przeszłość kształtuje nasze dzisiejsze zachowania, ale także może pomóc w przewidywaniu reakcji społecznych na przyszłe kryzysy zdrowotne – komentuje prof. Tryjanowski. - Może to być cenna wiedza dla decydentów, którzy chcą skutecznie zarządzać zdrowiem publicznym".

Profesor podkreśla znaczenie wyników dla dalszego zrozumienia relacji między ewolucją społeczną a polityką zdrowotną. "Nasze wyniki pokazują, że nie tylko bieżące regulacje rządowe, ale także odległa historia chorób zakaźnych w danym społeczeństwie miały istotny wpływ na indywidualne decyzje o noszeniu masek – mówi. - To fascynujące, jak głęboko zakorzenione w naszej historii biologicznej i kulturowej są nasze zachowania w odpowiedzi na pandemie".

Wyniki badania wskazują, że efektywność środków zaradczych, takich jak obowiązek noszenia masek, może zależeć od kontekstu kulturowego i historycznego. "Nie można oczekiwać, że te same regulacje przyniosą identyczne rezultaty w różnych krajach, ponieważ ludzie kierują się głęboko zakorzenionymi wartościami społecznymi i historycznym doświadczeniem" – komentuje prof. Tryjanowski.