Dr Tomasz Miller z Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych Uniwersytetu Jagiellońskiego jest finalistą konkursu Popularyzator Nauki 2023 w kategorii Naukowiec.

“Z zawodu jestem fizykiem matematycznym. Na co dzień badam struktury geometryczne na styku teorii względności i mechaniki kwantowej. Oprócz pracy stricte naukowej, od lat staram się ukazywać innym to, co mnie samego urzekło w matematyce i fizyce – surowe piękno abstrakcyjnych struktur i ich zadziwiająco głęboki związek z Wszechświatem” - mówi w rozmowie z Nauką w Polsce dr Miller.

Dr Miller jest autorem cyklu 15 mini-wykładów „Zacznijmy od zera” poświęconych matematyce i jej historii. Pisze również artykuły popularnonaukowe do „Tygodnika Powszechnego” (od 2016 roku). Bierze też udział w podcastach, dyskusjach panelowych i audycjach radiowych.

Jest również autorem esejów popularnonaukowych, tłumaczem książek popularnonaukowych („Zagubione w matematyce” S. Hossenfelder oraz „Liczby nadrzeczywiste” D. Knutha), a także jest konsultantem naukowym przekładów książek.

“Kiedy zgłębiam fizykę i matematykę, to jest to dla mnie nie tylko ciekawe, ale też piękne i zachwycające. Chcę się tym podzielić z jak największą liczbą osób. Z drugiej strony dzisiejszy świat jest całkowicie zależny od nauki i jej córki - techniki. Bardzo ważne jest, by próbować wyjaśnić ludziom, na czym opiera się nauka i jak działa” - mówi.

Naukowiec wychodzi z założenia, że nawet o tak hermetycznych zagadnieniach, jak hipoteza Riemanna, geometria zakrzywionej czasoprzestrzeni, interpretacje mechaniki kwantowej czy egzotyczne systemy liczbowe - można mówić zrozumiale i z pasją. I ma rację. Jego wykład „Czego uczy nas hipoteza Riemanna?” zebrał już prawie milion wyświetleń na YouTube. 

Jednym z celów jego działań jako popularyzatora jest wzbudzenie w odbiorcach trwałego zaciekawienia. “Dość łatwo jest podekscytować kogoś na chwilę: pokazać ładny obrazek, opowiedzieć ciekawostkę. Za największy sukces uznaję jednak sytuację, kiedy uda mi się kogoś na tyle zaintrygować, żeby zapragnął na własną rękę dowiedzieć się więcej na dany temat”- uważa.

Popularyzator zwraca uwagę, jak ważna jest rola opowieści w ciekawym mówieniu o nauce: “Taka narracyjna forma pozwala nakreślić w wykładzie lub artykule nie tylko CO wiemy jako ludzkość, ale też SKĄD to wiemy; JAK się tego dowiedzieliśmy. A także czego NIE wiemy”.

Pytany, o przykład czegoś, co wzbudza w nim naukowy zachwyt, mówi: “Wszechświat zdaje się grać zgodnie z regułami nadanymi przez abstrakcyjne struktury matematyczne. Najbardziej działającym na wyobraźnię przykładem jest ogólna teoria względności Alberta Einsteina. Naukowiec ten sięgnął po bardzo zaawansowaną matematykę, aby zapisać swoje równania. A wtedy okazało się, że znalazły się tam rzeczy, których się tam nie spodziewał: było w nich miejsce i na czarne dziury, i na rozszerzający się Wszechświat, i na fale grawitacyjne. Einstein nie mógł się pogodzić z tym, co te równania mówią. Ale po latach okazało się, że jego równania były ‘mądrzejsze od niego’ - bo tak dobrze opisywały Wszechświat”.

Tak jak nie będąc malarzem można zachwycać się obrazami, nie umiejąc grać na instrumentach - można się zachwycać muzyką, tak nie będąc matematykiem i fizykiem, można się zachwycać matematyką i fizyką.