Katynon i metylokatynon – mało znane narkotyki

W pewnych kręgach pewnie znane dobrze, ale dla mnie do niedawna w ogóle. Katynon i metylokatynon – jak działają, jak się je otrzymuje i z czym wiąże się ryzyko zażywania. Uprzedzając pytania – nie próbowałam, grzebałam tylko w książkach i internecie.

Obie substancje są stymulantami, tak jak m.in. amfetamina, kokaina i kofeina.

Katynon

Katynon to naturalna substancja występująca w czuwaliczce jadalnej (catha edulis) zwanej popularnie khat. Jest to krzew występujący głównie we wschodniej Afryce i na Półwyspie Arabskim. Jego pochodzenie nie jest do końca znane – według jednych źródeł jego ojczyzną jest Etiopia, skąd rozprzestrzenił się na całą wschodnią Afrykę i Półwysep Arabski, a według innych roślina pochodzi z Jemenu i stamtąd przeszła na teren Afryki. Wiadomo jednak, że zażywana jest na tych terenach od wielu wieków. Jej psychoaktywne właściwości poznali już starożytni Egipcjanie.

Żucie liści khatu (lub czasem picie herbat z jej liści) jest obecnie najbardziej popularne w Somalii oraz Jemenie. Dokładne dane są różne w zależności od źródła, ale wszystkie podają, że ponad połowa ludności tych krajów przynajmniej sporadycznie zażywa tą substancję. Według aztekium.pl w Somalii jest to nawet 100%, natomiast w Jemenie 60% mężczyzn i 35% kobiet zażywa khat codziennie lub przez długi czas. Popularność tej substancji można więc porównać na tych obszarach do popularności kawy w Europie. Jej zażywanie jest popularne również w Etiopii, Kenii, Sudanie i Ugandzie. W Europie i USA jest zażywana główne przez imigrantów.

W państwach, w których khat jest najbardziej popularny, zażywanie i uprawianie tej rośliny jest legalne. Jest też na tych obszarach głównym źródłem dochodu dla większości społeczeństwa. Roślina nie ma dużych wymagań, jest łatwa w uprawie a jej ceny nie ulegają dużym zmianiom, co zapewnia stały i bezpieczny dochód.

W Europie zarówno czysty katynon, jak i uprawa czuwaliczki są nielegalne. Wyjątkiem jest Wielka Brytania, gdzie roślina obecnie jest legalna, ale ma się to zmienić w lipcu 2014 r. Do niedawna była też legalna w Holandii.

Budowa katynonu

Katynon jest pochodną amfetaminy, jego inna nazwa to β-ketoamfetamina. Różni się od amfetaminy posiadaniem grupy ketonowej (CO) przy węglu β.

Amfetamina Katynon

Działanie katynonu

Ze względu na swoje podobieństwo do amfetaminy, katynon zwany jest czasami „naturalną amfetaminą”. Prawdopodobnie ma również podobne działanie na mózg (wzrost stężenia noradrenaliny i dopaminy). Efekty po zażyciu katynonu są szybsze niż po amfetaminie, ale utrzymują się krócej i są o połowę słabsze. Na słabsze działanie ma wpływ również dawka. W ciągu 3 – 6 godz. przeżuwa się przeciętnie 100 – 300 g liści khatu. Zawartość katynonu wynosi 30 – 200 mg na 100 g świeżych liści, w wyniku przeżuwania wydobywa się do 90% katynonu, co odpowiada małej lub średniej dawce amfetaminy, ale pracochłonny i powolny proces trawienia ograniczają jeszcze poziom dawki.

Po zażyciu katynonu obserwuje się wzrost ciśnienia krwi, przyspieszenie akcji serca i rozszerzenie źrenic, a także przyspieszenie myślenia i szybsze kojarzenie. Niektórzy twierdzą, że działa po prostu jak silna kawa. Po ok. 1 – 1,5h zaczyna się stopniowe uspokojenie, które trwa zwykle do ok. 3 godzin, ale może trwać nawet do 24. Podczas tej fazy możliwy jest też niepokój, drażliwość i melancholia.

W organizmie katynon rozkłada się do katyny (norpseudoefedryny) oraz norefedryny. Są to bardzo podobne cząsteczki – są swoimi stereoizomerami, tzn. składają się z takich samych atomów, a jedynie inaczej ułożonych przestrzennie.

Rozkład katynonu do katyny i norefedryny następuje również w liściach khatu. Z tego powodu do żucia nadają się jedynie świeże liście. Po 48 – 72 h zawartość katynonu jest już bardzo niska. Katyna również jest substancją psychokatywną, ale ma znacznie słabsze działanie od katynonu.

Większe dawki katynonu wywołują bardzo silne pragnienie, gadatliwość, utratę apetytu i bezsenność. Mogą wystąpić też zachowania maniakalne, urojenia, paranoja, halucynacje, zaburzenia czynności układu nerwowego, oddechowego, sercowo-naczyniowego i pokarmowego oraz agresywne zachowania.

Skutki długotrwałego stosowania katynonu nie są jeszcze dokładnie poznane. Badania wskazują na możliwość wystąpienia stanu łagodnej depresji, problemów ze śluzówką, nadciśnienia, powikłań układu sercowo-naczyniowego, wrzodów dwunastnicy, uszkodzenia wątroby i dysfunkcji seksualnych. Zaobserwowano też niższą wagę noworodków matek żujących khat. Nie jest jednak potwierdzony związek przyczynowo-skutkowy tych problemów – czy rzeczywiście są wywołane przez żucie khatu, czy też jest to tylko korelacja.

Potencjał uzależniający katynonu jest niższy od wielu innych narkotyków, chociaż też do końca jeszcze niepoznany.

Metylokatynon

Metylokatynon (efedron), zwany wśród użytkowników metkat, jeff lub kot, jest substancją otrzymywaną sztucznie. Opis pierwszej syntezy znany jest z 1928 r. W latach 30. i 40. XX w. był stosowany w ZSRR jako lek przeciwdepresyjny. Jako narkotyk znany jest w USA od lat 90. XX w. a w Polsce dopiero od kilku lat.

Budowa metylokatynonu

Jak sama nazwa wskazuje, metylokatynon jest cząsteczką katynonu z dołączoną grupą metylową (CH₃). Jest też podobny do metamfetaminy, tak samo jak katynon do amfetaminy.

Katynon Metamfetamina Metylokatynon

Otrzymywanie metylokatynonu

Metylokatynon zawdzięcza swoją popularność możliwości otrzymania w warunkach domowych, z ogólnodostępnych substancji. Otrzymuje się go z pseudoefedryny, będącej składnikiem dostępnych bez recepty leków na katar, którą utlenia się do metylokatynonu. W Polsce jako utleniacz stosuje się zwykle nadmanganiam potasu, dostępny m.in. w sklepach chemicznych. Podczas tej reakcji wytrąca się jednak również mangan, który w dużych stężeniach jest toksyczny dla tkanki nerwowej. Skutkiem zatrucia manganem może być m.in. parkinsonizm (objawy jak w chorobie Parkinsona). W Czechach i Słowacji podobno używa się jako utleniacza innej substancji, która nie powoduje takich skutków, ale nie udało mi się znaleźć informacji, co to za substancja.

Działanie metylokatynonu

Metylokatynon jest inhibitorem wychwytu zwrotnego noradrenaliny i dopaminy, dzięki czemu zwiększa ich stężenie w synapsach. Jego zażycie wywołuje podwyższenie nastroju, zwiększenie napędu psychoruchowego i motywacji do działania, wielomówność i chęć komunikowania się z innymi ludźmi, poprawę samooceny, a także zmniejszenie łaknienia i zapotrzebowania na sen. Może wystąpić też przyspieszony, płytki oddech, tachykardia, zwiększenie się ciśnienia tętniczego, rozszerzenie źrenic, suchość w jamie ustnej, wielomocz i czasowa impotencja.

Wśród użytkowników forum hyperreal 3/4 przyznaje, że odczuwa po pierwszej fazie pobudzenia, fazę „zejścia”. Jej objawami mogą być m.in. złe samopoczucie, zmęczenie, zamyślenie, stany depresyjne, nerwowość, poczucie winy.

Po podaniu doustnym działanie metylokatynonu zaczyna się po ok. 20 minutach i trwa 4–6 godzin. Po podaniu dożylnym jest silniejsze, rozpoczyna się szybciej i trwa krócej.

W organizmie metylokatynon ulega rozkładowi (reakcji redukcji) do pseudoefedryny, która ulega metabolizmowi tylko w niewielkim stopniu i jest wydalana z moczem w większości w niezmienionej formie.