Endometrioza to choroba występująca często – u około 10 proc. kobiet w wieku rozrodczym. Problem stanowią komórki typowej dla wnętrza macicy błony śluzowej (endometrium) obecne w nietypowych miejscach, zwłaszcza jamie brzusznej. Te nieprawidłowe ogniska podczas cyklu menstruacyjnego podlegają takim samym zmianom, jak prawidłowe endometrium. W rezultacie tworzą się cysty (tak zwane torbiele czekoladowe) i dochodzi do bliznowacenia narządów - np. jajników, jajowodów, pęcherza moczowego i odbytu. Stany zapalne powodują przewlekły ból brzucha, a u dużej części cierpiących na endometriozę kobiet występuje bezpłodność.

Pomimo częstego występowania i poważnych następstw, endometrioza może pozostać niewykryta przez lata. Aby pomóc klinicystom w zapewnieniu najlepszej opieki, w roku 2008 opracowane zostały pierwsze wytyczne, zaktualizowane w roku 2014. Obecna wersja jest trzecią do tej pory i zawiera 109 zaleceń.

192-stronicowy dokument zawiera rekomendacje opracowane po ocenie prac naukowych opublikowanych do 1 grudnia 2020 r. Podkreśla on jednak „luki badawcze” w obszarze, w którym „nadal jest wiele niewiadomych” – jak ujęła dr Nathalie Vermeulen, starszy specjalista ds. badań w ESHRE, która pomogła w opracowaniu wytycznych.

Ważna zmiana w porównaniu z poprzednią wersją rekomendacji dotyczy laparoskopii - metody polegajacej na wziernikowaniu jamy otrzewnej za pomocą instrumentu optycznego wprowadzonego przez powłoki brzuszne. Wcześniej uznawana za „złoty standard“ leczenia, laparoskopia jest obecnie zalecana w wytycznych tylko w szczególnych przypadkach, na przykład pacjentek, u których występują objawy, ale wyniki skanowania są negatywne. W leczeniu bólu zaleca się obecnie terapię hormonalną u pacjentek po operacji w celu stłumienia nawrotów objawów.

Christian Becker, który przewodniczył grupie zajmującej się opracowywaniem wytycznych, podkreślił, że endometrioza dotyka około 190 milionów kobiet na całym świecie, ale nadal jest „wysoce niedoreprezentowana”. „Objawy takie jak ból i niepłodność są często wyniszczające dla pacjentek i ich rodzin – dodał profesor Becker z Endometriosis Care Center na Uniwersytecie Oksfordzkim. - Mamy nadzieję, że nowe wytyczne ESHRE dotyczące endometriozy pomogą zarówno pacjentkom, jak i pracownikom służby zdrowia w podejmowaniu decyzji i zrozumieniu choroby”.

Dr Vermeulen i profesor Becker spędzili dwa lata pracując z międzynarodowymi specjalistami medycznymi, ekspertami epidemiologicznymi i przedstawicielami pacjentek w celu opracowania wytycznych, które obejmują ocenę leczenia chirurgicznego, medycznego i niefarmakologicznego w leczeniu bólu i niepłodności.

Oparte na najnowszych ustaleniach zalecenia dotyczą przede wszystkim najlepszej opieki nad kobietami w wieku rozrodczym, ale także uwzględniają kluczowe luki w postępowaniu klinicznym. Po raz pierwszy uwzględniono endometriozę młodzieńczą, wraz z zaleceniami dotyczącymi diagnozy i odpowiedniego leczenia objawów u nastolatek płci żeńskiej i młodych dorosłych. Ponadto dostępne są rozszerzone informacje na temat menopauzy oraz wskazówki dotyczące zachowania ciąży i płodności w związku z endometriozą.

Endometrioza i nowotwory to kolejny ważny temat poruszany w wytycznych. Na szczęście ryzyko zachorowania na raka nie jest znacząco wyższe u kobiet z endometriozą, a dokument zdecydowanie zaleca klinicystom informowanie o tym pacjentek.

Przedstawicielka pacjentek, Kathleen King – członkini grupy opracowującej wytyczne – powiedziała, że dokument stanie się „niezbędną częścią zestawu narzędzi” dla osób żyjących z objawami endometriozy.

„Zachęcam wszystkie osoby zainteresowane endometriozą do pełnego korzystania z wytycznych – dodała King, naukowiec medyczny i były przewodniczący Stowarzyszenia Endometriozy w Irlandii. - Pacjentki mogą czuć się pewnie w korzystaniu z wytycznych do inicjowania dyskusji z pracownikami służby zdrowia, a ich zespół opieki zdrowotnej ma przewodnik oparty na aktualnych najlepszych praktykach i informacjach naukowych”.