To główne wnioski z podsumowanej w delegaturze NIK w Białymstoku kontroli tej Izby dotyczącej wpływu unijnych dyrektyw - siedliskowej i ptasiej - na gospodarkę leśną w Puszczy Białowieskiej.

P.o. wicedyrektora delegatury NIK w Białymstoku Paweł Tołwiński poinformował na konferencji prasowej, że kontrola wykazała m.in. zaniedbania ministerialne w sprawie opracowywania zintegrowanego planu zarządzania obiektem światowego dziedzictwa UNESCO Puszcza Białowieska, do czego zobowiązania były podjęte już w 2014 r. i do tej pory taki dokument nie jest przyjęty.

Jak mówił, brak tego dokumentu, a także "niekonsekwencja w stanowieniu ograniczeń dotyczących prowadzenia gospodarki leśnej na terenie puszczy doprowadziły do funkcjonowania na tym terenie odmiennych i częściowo sprzecznych ze sobą reżimów ochrony: jednego opartego na planie zadań ochrony obszaru Natura 2000 i dyrektyw siedliskowej i ptasiej, oraz drugiego, wynikającego z zobowiązań międzynarodowych związanych z wpisaniem w 2014 r. tego obszaru na listę UNESCO".

Jednym z wniosków z kontroli jest to, aby Polska dostosowała przepisy dotyczące ochrony przyrody z międzynarodowymi zobowiązaniami dotyczącymi Puszczy Białowieskiej.

"Ta kontrola - i o to nam tak naprawdę chodziło - odpowiedziała na pytanie, dlaczego mamy aktualnie tak dużo problemów związanych z Puszczą Białowieską i jakie jest wyjście z tej sytuacji" - powiedział p.o. dyrektora delegatury NIK w Białymstoku Janusz Pawelczyk. Dodał, że informacja pokontrolna trafiła m.in. do wszystkich instytucji odpowiedzialnych za ochronę Puszczy Białowieskiej, aby na podstawie tych ustaleń wdrażać rozwiązania.

Dodał, że "wydaje się, że odpowiedź na to, co trzeba zrobić i jak to trzeba zrobić, znaleźliśmy". "Cały czas też sugerowaliśmy w toku kontroli przedstawicielom ministerstwa (klimatu), że aby doszło do porozumienia, do tego konsensusu w kwestii ochrony Puszczy Białowieskiej, musi rozpocząć się merytoryczna dyskusja pomiędzy wszystkimi środowiskami. Jeśli tego nie będzie, to będziemy mieli ciągle konflikt pomiędzy różnymi grupami, które mają, jak się wydaje - z pozoru rozbieżne interesy" - powiedział Pawelczyk. Dodał, że potrzeby jest "okrągły stół" w tej sprawie.

Kontrola dotyczyła okresu od lipca 2018 r. do końca stycznia 2021 r. To czas, gdy w puszczy były prowadzone zwiększone wycinki - wyjaśnił Janusz Pawelczyk. Przeciwko tym wycinkom protestowały organizacje ekologiczne. Jak przypomina NIK w informacji z kontroli, wycinki te były uzasadniane przez ówczesne ministerstwo środowiska walką z gradacją kornika.

Natomiast od września 2021 r. do połowy marca 2022 r. NIK przeprowadziła kontrole w Ministerstwie Klimatu i Środowiska, Lasach Państwowych (dyrekcji generalnej i regionalnej w Białymstoku), nadleśnictwach: Białowieża, Browsk i Hajnówka oraz w Białowieskim Parku Narodowym.

Kontrolowano m.in. prace nad zintegrowanym planem zarządzania obiektem światowego dziedzictwa Puszcza Białowieska, aneksami do Planów Urządzania Lasu (PUL) na lata 2012-2021 w puszczańskich nadleśnictwach i PUL-ami na lata 2022-2031, prowadzenie gospodarki leśnej w puszczy i m.in. nadzór nad tą gospodarką, wpływ unijnych dyrektyw siedliskowej i ptasiej na gospodarkę leśną, okresowy monitoring gatunków na obszarach Natura 2000.

W styczniu obecna minister klimatu Paulina Hennig-Kloska zapowiedziała Konstytucję dla Puszczy Białowieskiej. "Zależy nam na wypracowaniu wspólnego, jednolitego głosu. Obecnie trwają prace nad ważnymi dokumentami, a wniosek jest jeden: potrzebujemy Konstytucji dla Puszczy i taki dokument będziemy chcieli przygotować" - mówiła.

W grudniu 2023 r. zakończyły się konsultacje społeczne nad opracowanym na zlecenie ministerstwa klimatu zintegrowanym dokumentem zarządzania obiektem światowego dziedzictwa Białowieża Forest. Przez dwa lata pracował nad nim Instytut Ochrony Środowiska-IOŚ PIB. NIK podała, że kontrola nie obejmowała prac nad tym dokumentem.

Ministerstwo klimatu szuka w konkursie eksperta ds. zarządzania obiektem Białowieża Forest.

Puszcza Białowieska jest jedynym w Polsce obiektem przyrodniczym wpisanym na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO ze względu na swoje unikalne walory przyrodnicze. Transgraniczny obiekt Białowieża Forest znajduje się po polskiej i białoruskiej stronie granicy.