Występowanie w Polsce – rys historyczny

Informacje o występowaniu Mantis religiosa na terenie Polski po raz pierwszy odnotował PERTHEES (MAT. NIEPUBL.) W XVIII wieku w okolicach Warszawy używając słowa „nierzadka” (za LIANĄ, 2004). Natomiast pierwsze publikowane informacje pochodzą od PAXA (1921), który wspomina o modliszce z Chorzowa – osobnik znaleziony na pastwisku koło nasypu kolejowego mógł pochodzić ze znanego ówcześnie stanowiska w czeskich Morawach. Informację tę prostuje BAZYLUK (1977), sugerując, że prawdopodobnie był to osobnik zawleczony z Wyżyny Lubelskiej i Roztocza, a więc reprezentujący podgatunek M. r. polonica. Jednakże liczne dane dotyczące występowania modliszki pojawiły się dopiero w 1950 roku, co pozwoliło na scharakteryzowanie ich rozmieszczenia w Polsce (Garbatka; Skarżysko-Kamienna i Góry Wysokie na Wyżynie Małopolskiej; Puszcza Sandomierska (liczne stanowiska); Lasy Lipskie i Janowskie na terenie Kotliny Sandomierskiej oraz Dzierzkowice na Wyżynie Lubelskiej) (BAZYLUK, 1977; LIANA, 1977). Ze względu na efemeryczny charakter wielu stanowisk, małej wielkości populacji oraz wysokiego statusu gatunku (M. religiosa jako jedyny przedstawiciel rzędu Mantodea w Polsce), rozpoczęto pracę nad ochroną gatunkową modliszki zwyczajnej w Polsce i w 1984 roku wpisano ją na listę gatunków chronionych (za LIANĄ, 2004). LIANA (1977) potwierdziła wcześniej znalezione oraz znalazła nowe stanowiska na terenie Puszczy Sandomierskiej, w Lasach Janowskich oraz na Wyżynie Lubelskiej, nie znała natomiast stanowisk na Wyżynie Małopolskiej oraz w Pieninach, które podawane były później przez WITKOWSKIEGO (1992). KRÓLIK (2010) zaobserwował modliszkę zwyczajną na terenie Opola, jest to pierwsza opublikowana informacja na temat występowania tego owada w Polsce Zachodniej.

Jak podaje LIANA (2002), obszar występowania Mantis religiosa do końca XX wieku ograniczał się do północnej części Puszczy Sandomierskiej oraz zachodniej części Lasów Janowskich i Lipskich – takie też informacje podaje Instytut Ochrony Przyrody (IOP, 2016). W 2007 roku profesor LIANA (2007) opublikowała pracę, która do dziś stanowi największe kompendium wiedzy na temat historycznych jak i współcześnie poznanych stanowisk modliszki zwyczajnej w Polsce. Należy jednak zauważyć, że dane zawarte w wspomnianym opracowaniu jak również informacje z Czerwonej Księgi Zwierząt (LIANA, 2004), mogą wymagać aktualizacji. Coraz częściej pojawiają się w literaturze naukowej oraz w wydaniach popularno-naukowych krótkie doniesienia o napotkaniu Mantis religiosa w różnych częściach Polski. Wymienić tutaj należy: Roztocze (BUCZYŃSKA I WSPÓŁAUT., 2006), Wyżynę Małopolską (BONK I KAJZER, 2009; KOZINA, 2015), Góry Świętokrzyskie i Mazowsze (BONK I WSPOŁAUT., 2011; FALENCKA-JABŁOŃSKA, 2009), Karpaty i Podkarpacie (PAWELEC I BASISTA, 2003; KATA, 2004; ZIĘBA, 2004; TRZECIAK, 2010; ĆWIK I WSPÓŁAUT., 2012). LIANA (2004) podaje również szereg informacji ustnych od licznych autorów na temat występowania tych zwierząt w różnych częściach Polski, na przykład w Cisnej czy na Pogórzu Bukowskim, w okolicach Krosna.

Warto zaznaczyć, że BAZYLUK (1947) wyróżnił na terenie naszego kraju podgatunek Mantis religiosa polonica, podając tereny jej występowania właśnie w rejonie Puszczy Sandomierskiej i Lasów Janowskich. Natomiast pojawiające się doniesienia z południa Polski, mogą być spowodowane napływem modliszki Mantis religiosa  z Czech i Słowacji przez Bramę Morawską (na tereny województwa opolskiego, śląskiego i podkarpackiego). Współczesna ekspansja obu podgatunków może mieć miejsce przede wszystkim na skutek ocieplenia klimatu – modliszka zwyczajna to owad wyjątkowo termofilny, więc zwiększające się średnie dobowe temperatury powietrza tworzą idealne warunki dla ich rozwoju (WALTHER I WSPÓŁAUT., 2009; PAWŁOWSKI, 2010; LINN I GRIEBELER, 2016). Pomimo, iż modliszki są owadami mało mobilnymi, ich rozprzestrzenianiu może przysłużyć się człowiek, który przenosi ooteki razem z skoszonym późnym latem sianem (LIANA, 2007). Na uwagę zasługuje również fakt, że rozprzestrzenianie się Mantis religiosa zostało zauważone również w Czechach (JANŠTA I WSPÓŁAUT., 2008; PISZKIEWITZ I WSPÓŁAUT., 2000; HANAC I HUDEČEK, 2001; TICHÁ, 2004; GRUCHALA, 2010), na Łotwie (PUPIŅŠ I WSPÓŁAUT., 2012), w Chorwacji (ROMANOWSKI I ROMANOWSKI, 2014), w Niemczech (BERG I WSPÓŁAUT., 2010; LANDECK I WSPÓŁAUT., 2013; LINN I GRIEBELER, 2015) oraz w Rosji (BOLSHAKOV I WSPÓŁAUT., 2010; SHCHERBAKOV I SAVITSKY, 2015), co może świadczyć o znacznej dyspersji tego gatunku w Europie.