Wspólnie z olsztyńską firmą Dramiński i lekarzami z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego grupa naukowców z Katedry Akustyki i Multimediów W4 od lat pracuje nad tomografem ultradźwiękowym z możliwościami diagnostycznymi łączącymi możliwości mammografii, USG i rezonansu magnetycznego. Urządzenie jest już w fazie testów i ma być dostępne w sprzedaży pod koniec przyszłego roku

Wśród kobiet rak piersi to najczęściej występujący nowotwór – niemal jedna czwarta zachorowań na raka wiąże się właśnie z piersiami. Statystyki pokazują, że każdego roku na tę chorobę umiera około pięć tysięcy kobiet, a u kolejnych 17 tys. jest diagnozowany nowotwór złośliwy. Czynników ryzyka jest bardzo wiele – od późnego porodu dziecka (po 30. roku życia matki), przez bardzo wczesne pojawienie się miesiączki, po mutacje genów i długie stosowanie terapii hormonalnej. Kluczowa jest wczesna diagnostyka, bo rak piersi wykryty we wczesnych fazach – a zatem wtedy, gdy jest jeszcze niewielkim, ledwo lub wcale niewyczuwalnym guzkiem – jest całkowicie wyleczalny. 

Urządzenie, które przyspieszy diagnozy

Nie ma jednak idealnej metody badań przesiewowych. Najczęściej stosowaną jest mammografia, czyli prześwietlanie ściśniętej mechanicznie piersi wykorzystujące promieniowanie rentgenowskie. American Cancer Society przekonuje jednak, że dopiero u kobiet po 45. roku życia badania mammograficzne spełniają swoją rolę. Wówczas bowiem badane piersi mają więcej tłuszczu i mniejszą gęstość, a zatem ryzyko niewykrycia przez mammograf guzka jest minimalne. W przypadku młodszych pacjentek obrazowanie jest dużo trudniejsze i obarczone ryzykiem błędu. Należy też wziąć pod uwagę fakt, że mammografia wiąże się z promieniowaniem jonizującym, dlatego nie może być wykonywana częściej niż raz na dwa lata. 

Drugą metodą diagnostyki raka piersi jest badanie ultrasonografem, który wykorzystując „dźwięki” o bardzo wysokiej częstotliwości (ultradźwięki), tworzy obraz analizowanego fragmentu ciała. Przewagą USG nad mammografią jest to, że dzięki niej można odróżnić łagodną torbiel od złośliwego guza. Z drugiej strony nie jest już tak skuteczna w wykrywaniu mikrozwapnień, które mogą być oznaką zmian rakowych. 

Za najlepszą z metod uważa się tomografię rezonansu magnetycznego MRI, która wykorzystuje magnetyczne właściwości atomów do stworzenia obrazu przekrojów piersi we wszystkich płaszczyznach. Pole magnetyczne i fale radiowe rezonansu magnetycznego są w stanie wskazać zmiany o wielkości nawet 2 milimetrów. Często jednak tomografia rezonansu magnetycznego nadinterpretuje dane, wskazując jako potencjalnie niebezpieczne zmiany, które nie są nowotworami. Ale jej największą wadą są koszty. Samo urządzenie to wydatek kilku milinów złotych, a do tego utrzymanie pola magnetycznego cewek sporo kosztuje placówkę, która zdecyduje się na zakup rezonansu. Poza tym badanie jest inwazyjne – pacjentce przed badaniem podawany jest dożylnie środek kontrastujący, który powoduje, że zmiany nowotworowe będą widoczne w obrazie MRI. Środek może wywoływać reakcje alergiczne i jest szkodliwy dla osób z chorobami nerek i wątroby.

Dlatego standardowo pacjentki, u których występuje podejrzenie nowotworu, są kierowane najpierw na mammografię i USG i – jeśli wyniki są niepokojące – na rezonans magnetyczny. Wynalazek konstruowany m.in. przez naukowców z Politechniki Wrocławskiej może znacząco przyspieszyć i ułatwić tę diagnostykę.

Trzy w jednym

Urządzeniem,  nad którym już od kilku lat toczą się intensywne prace, jest hybrydowy tomograf ultradźwiękowy, który łączy w sobie możliwości mammografii, USG i rezonansu magnetycznego. Prace finansowane są przez olsztyńską firmę Dramiński, częściowo w ramach grantu wdrożeniowego z Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, finansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego „Inteligentny Rozwój”. Na Politechnice Wrocławskiej projektem kieruje dr hab. Krzysztof Opieliński, prof. PWr. z Katedry Akustyki i Multimediów na Wydziale Elektroniki. Testy medyczne prowadzą natomiast lekarze, pod kierunkiem prof. Marcina Jóźwika z Wydziału Nauk Medycznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.