Jak przypomina w swoim piśmie Akademia Młodych Uczonych PAN (AMU PAN), w Polsce zasadniczą rolę w finansowaniu badań podstawowych odgrywa Narodowe Centrum Nauki (NCN).

"Wypracowane przez NCN zasady oceny wniosków spełniają najwyższe światowe standardy, a sprawne działanie instytucji pozwala polskim naukowcom, zarówno tym doświadczonym, jak i dopiero rozpoczynającym karierę, realizować ambitne plany i budować zespoły" - podkreślono.

"Ze względu na znaczenie konkursów NCN dla rozwoju nauki w Polsce niepokoić musi zatem fakt, iż w ostatnich latach wysokość dotacji celowej dla tej instytucji utrzymuje się na stałym poziomie, co - wobec wzrostu kosztów wynagrodzeń oraz aparatury badawczej - jest równoznaczne z jej realnym zmniejszeniem" - dodano.

Zwrócono uwagę, że bezpośrednim tego skutkiem jest znaczący spadek wskaźnika sukcesu w konkursach NCN: zmniejszył się on z 26 proc. w 2017 r. do 16 proc. w 2020 r. "Oznacza to, że coraz częściej nie uzyskują finansowania projekty o znacznym potencjale naukowym" - dodano.

AMU PAN w swoim piśmie zwróciła uwagę na to, że jeśli sytuacja nie ulegnie wkrótce zmianie, szanse na powodzenie w konkursie grantowym NCN staną się niewspółmiernie małe w stosunku do nakładu pracy koniecznego do przygotowania wniosku.

"Sprawi to, że wielu znakomitych naukowców zrezygnuje z ubiegania się o środki NCN, co przyczyni się do obniżenia poziomu konkursów. Z kolei niedostateczne finansowanie badań podstawowych będzie miało poważne negatywne skutki dla rozwoju nauki w Polsce i jej znaczenia w świecie" - podkreślono w stanowisku.

Dlatego AMU PAN zaapelowała do szefa resortu edukacji i nauki oraz przedstawicieli władz RP o pilne znaczące zwiększenie finansowania NCN oraz badań podstawowych.

Młodzi uczeni zwrócili uwagę w swoim piśmie na to, że badania podstawowe umożliwiają poznanie praw natury, zrozumienie procesów społecznych i wytworów kultury człowieka, a także stanowią fundament techniki.

"O ich znaczeniu mieliśmy okazję przekonać się w trakcie kryzysu pandemicznego: bez ich osiągnięć opracowanie w krótkim czasie skutecznych szczepionek przeciwko COVID-19 nie byłoby możliwe. Poszukiwanie odpowiedzi na fundamentalne pytania dotyczące człowieka i otaczającego go świata ma, oprócz potencjalnych zastosowań praktycznych, również kluczowe znaczenie dla budowania i umacniania potencjału intelektualnego i kulturowego państwa" - czytamy w piśmie.

AMU PAN powołano w celu promowania badań naukowych i prac rozwojowych prowadzonych przez wybitnych młodych przedstawicieli nauki polskiej. Jej członkowie wybierani przez Zgromadzenie Ogólne PAN w liczbie nieprzekraczającej 10 proc. ustawowej liczby członków krajowych akademii, w chwili wyboru nie mogą przekroczyć 38 roku życia i muszą legitymować się co najmniej stopniem naukowym doktora.

Apel młodych uczonych poparła w środę Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich (KRASP). "Wyższa alokacja środków przeznaczonych na ten cel (NCN i badania podstawowe - PAP) przyczyni się do rozwoju potencjału naukowego w Polsce i zapewni większą rozpoznawalność polskiej nauki poza granicami kraju. Umożliwi również zarówno młodym jak i doświadczonym naukowcom finansowanie badań na najwyższym poziomie oraz zaistnienie na arenie międzynarodowej" - czytamy w piśmie sygnowanym przez przewodniczącego KRASP prof. Arkadiusza Mężyka.