Kobalt należy do najczęstszych alergenów kontaktowych, przy czym uczula on różne grupy osób, w tym zarówno dzieci, jak i robotników z wypryskiem zawodowym.

Liczba osób uczulonych na kobalt w poszczególnych krajach waha się dość znacznie. Związane jest to z faktem, że metal ten rzadko uczula sam (mówimy wówczas o „izolowanej alergii na kobalt”), a głównie wraz z chromem albo niklem. Dlatego też niektóre zestawy alergenów standardowych przeznaczone do testowania chorych z alergią kontaktową nie zawierają kobaltu.

Przeprowadzone ostatnio (2005 r.) w 9 krajach Europy badania chorych z wypryskiem wykryły uczulenie na ten metal u 7,8% testowanych (od 2,2% do 26% w poszczególnych ośrodkach). W Turcji (kraj nieuwzględniony w zestawieniu przytoczonym powyżej) w grupie kolejnych chorych na wyprysk odsetek uczulonych na kobalt wyniósł 5,3%, a w Iranie aż 12,8%. W Niemczech prześledzono, że częstość uczulenia na kobalt z wiekiem maleje. W grupie pacjentów z wypryskiem w wieku 6–12 lat nadwrażliwych było 8%, w wieku 13–18 lat - 4,6%, a wśród osób starszych - 3,1%. Różnica ta może być spowodowana faktem, że w jednej grupie badanych alergia na kobalt częściej współistniała z alergią na nikiel, a w drugiej - z alergią na chrom. W Anglii wśród ogółu chorych na wyprysk zawodowy 3% miało ostatnio dodatnie próby płatkowe z kobaltem.

Rozpoznanie alergii na kobalt

Interpretacja dodatniej próby płatkowej wyłącznie z kobaltem jest trudna. Niekiedy uzyskuje się taki wynik u osób noszących protezy ortopedyczne i wtedy przeoczenie tego rzadkiego zjawiska stanowi poważny błąd w sztuce. Izolowana nadwrażliwość przejawia się wówczas rozsianą osutką plamisto-grudkową wykazującą większe nasilenie w okolicach skóry blisko założonej protezy. W pojedynczych przypadkach usunięcie protezy powodowało ustąpienie zmian skórnych.

Co wywołuje alergię?

Niekiedy izolowane uczulenie na kobalt wywołują niektóre farby, zwłaszcza stosowane do malowania porcelany, ale z nimi styka się znikomy odsetek chorych na wyprysk. Przypuszcza się, że przyczyną mogą być też środki czyszczące, w których kobalt bywa obecny. Na przykład Ajax zawiera w litrze wody 0,5% mg kobaltu, a w innych środkach czyszczących stężenie tego metalu bywa większe. W rezultacie twierdzenie badaczy z Instytutu Dermatologii w Londynie, wypowiedziane w 1980 roku, że większości przypadków „izolowanej” alergii na kobalt nie daje się wytłumaczyć, pozostaje aktualne.

Kobalt (obok chromu, niklu, rtęci i ołowiu) występuje także w niektórych farbach używanych do czasowego tatuażu. Izolowane uczulenie na kobalt obserwuje się niekiedy (rzadko) u złotników, malarzy porcelany, pracowników drukarni offsetowych, robotników zatrudnionych przy wytrawianiu metali, producentów włókiem szklanych, producentów gumy oraz u hodowców zwierząt.

Kobalt spożywany z pokarmami powoduje niekiedy u osób uczulonych na ten metal wysiew potnicy (dyshydrosis). Kobalt jest obecny w większych stężeniach w roślinach niż w tkankach ssaków. Szczególnie duże jego stężenia obserwowano w „owocach morza”.

Nie należy jednak zalecać stosowanych dawniej specjalnych diet, gdyż kobalt bardzo rzadko uczula drogą doustną. Opisane pojedyncze przypadki alergii natychmiastowej na ten metal (klinicznie przejawiającej się pokrzywką lub astmą) stanowią niezwykle rzadką kazuistykę. Jak już wspomniano, alergia kontaktowa na kobalt jest natomiast bardzo częsta.

Nadwrażliwość na kobalt, chrom i nikiel

Jednoczesna nadwrażliwość na chrom i kobalt występuje zwykle częściej u mężczyzn niż u kobiet. Dotyczy to zwłaszcza pracowników budowlanych. Kobalt zwykle występuje w cemencie. Jednoczesna alergia na kobalt i nikiel jest charakterystyczna dla kobiet. Zdaniem wielu autorów tacy chorzy są szczególnie zagrożeni wystąpieniem wyprysku rąk.

W przeciwieństwie do „izolowanej alergii” na kobalt diagnostyka uczulenia współistniejącego z uczuleniem na nikiel i chrom jest stosunkowo łatwa, gdyż kobalt występuje wówczas w części produktów zawierających owe metale i w tej drugiej sytuacji jedynie nasila objawy pierwotnie wywołane przez nikiel i chrom. Głównym odstępstwem od tej zasady jest skóra garbowana chromem, bo u uczulonych na nią osób (np. z wypryskiem obuwiowym) wyniki testów skórnych z kobaltem nieraz są ujemne.