Kreatywne centrum rozwoju regionalnego oparte o inżynierię materiałową powstaje w Instytucie Fizyki PAN. Projekt EAGLE zakłada m.in. tworzenie nowych technologii wytwarzania nanomateriałów wraz z ich wszechstronną charakteryzacją na poziomie atomowym, wymianę naukową i zacieśnienie współpracy z Europejską Przestrzenią Badawczą.

Na realizację projektu Instytut otrzyma blisko 5 mln euro jako laureat prestiżowego konkursu REGPOT ogłoszonego w ramach programu specyficznego „Potencjał badawczy” (CAPACITIES), będącego częścią 7. Programu Ramowego Unii Europejskiej.

Koordynatorem projektu o nazwie „European Action towards Leading Centre for Innovative Materials ” (akronim EAGLE) jest prof. dr hab. Leszek Sirko, dyrektor Instytut Fizyki PAN, a głównymi wykonawcami są: prof. dr hab. Tomasz Dietl, prof. dr hab. Krystyna Jabłońska oraz prof. nadzw. dr hab. Ewa Jędryka.

Jak wyjaśnił rzecznik prasowy Instytutu Fizyki PAN w Warszawie, dr hab. Aleksander Wittlin, dzięki inicjatywie REGPOT możliwe jest kontynuowanie procesu transformacji instytucji naukowych w Polsce tak, aby prowadzone w nich badania wpisywały się w główny nurt badań prowadzonych w wiodących ośrodkach naukowych w Unii Europejskiej. Najlepsze ośrodki w nowych krajach UE mają szansę na dodatkowe zasilenie finansowe, pozwalające jak najlepiej wykorzystać istniejące zasoby i stworzyć wartość dodaną. W Instytucie Fizyki z takim założeniem powstał projekt EAGLE - jako kreatywne centrum rozwoju regionalnego, w którym rozwijane będą metody i narzędzia inżynierii materiałowej.

„Silną stroną Instytutu Fizyki jest m.in. opracowywanie nowych materiałów i nanostruktur o własnościach potrzebnych dla zastosowań. Projekt EAGLE zakłada rozbudowę i modernizację infrastruktury, czyli narzędzi i procesów badawczych w Instytucie - głównie z przeznaczeniem do chemicznej, strukturalnej i spinowej charakteryzacji nowych materiałów. Rozwijane będą najróżniejsze techniki analityczne, zarówno te, które są już w Instytucie uprawiane, jak i te wykorzystujące duże europejskie urządzenia badawcze. Kupiony zostanie również nowy sprzęt: rentgenowski spektrometr fotoemisyjny oraz rozcieńczalnikowa chłodziarka - powstaną więc nowe stanowiska badawcze" - powiedział.

„Trzecia rzecz to rozwój nowych technik komputerowych do projektowania nowych materiałów i modelowania ich funkcji. To jest taka dziedzina inżynierii materiałowej, która wymaga od badacza pomysłu oraz sprawnego wykorzystania narzędzi komputerowych do przewidzenia własności materiału - zanim wejdzie on do laboratorium. Jest to dużo tańsze i w wielu wypadkach efektywniejsze” – tłumaczył rzecznik Instytutu.

Finansowanie z programu REGPOT pozwoli Instytutowi Fizyki PAN osiągnąć pięć celów. Pierwszy z nich to tworzenie wiedzy, czyli powiększenie potencjału naukowego poprzez współpracę z instytucjami europejskimi i wymianę kadr. Drugi cel to unowocześnienie laboratoriów, zakup nowych i modernizacja istniejących przyrządów naukowych.

Dr hab. Wittlin zwraca uwagę na trzeci cel, jakim są mechanizmy współpracy z przemysłem. Obejmuje ona zarówno transfer technologii opracowanych w Instytucie, czyli patentów i wynalazków, jak i przygotowywanie ekspertyz na potrzeby różnych gałęzi przemysłu w oparciu o posiadaną wiedzę i środki. W to założenie wpisana jest również funkcja stymulująca tworzenie nowych technologii, instytucji i firm - w oparciu o opracowania powstające w Instytucie.

Czwarty cel to poprawienie integracji z Europejską Przestrzenią Badawczą. Jak wyliczał rzecznik, chodzi tu o wykorzystanie wielkich instalacji naukowych, takich jak silne źródła promieniowania rentgenowskiego - synchrotrony, źródła neutronów, laboratoria silnych pól magnetycznych.

„Pogłębienie tej współpracy, jak i współudział Instytutu w tworzeniu przyszłych projektów badawczych w skali UE pozwoli nam być nie tylko konsumentem projektów europejskich w perspektywie VII PR i programu Horyzont 2020, ale również w jakimś stopniu ich autorem” – uważa dr hab. Wittlin.

Piąty cel to promocja i upowszechnianie projektu w skali krajowej i międzynarodowej. Dwie najważniejsze grupy docelowe to przemysł - biznesmeni, którym należy przedstawić korzyści, jakie mogliby mieć ze współpracy z Instytutem oraz młodzież szkół średnich i akademicka, czyli przyszli pracownicy naukowi.

„W wielu sytuacjach naukowcy są mile zaskoczeni postawą ludzi biznesu, którzy przychodzą do Instytutu z konkretnymi problemami. Uczeni dysponują środkami i technikami, żeby owe zagadnienia rozwiązać. Widoczne jest zainteresowanie biznesu nowymi technologiami i tym, co powstaje w nauce. Instytut ma bardzo długą historię - jeszcze z lat 70. - tworzenia takich spin-offów w zupełnie innych realiach gospodarczych. To jest nieco trudniejsza, ale znacznie bardziej obiecująca forma współpracy z przemysłem” – ocenia dr hab. Wittlin.

Czy polskie firmy wchłoną nowoczesne techniki komputerowe, będące domeną potentatów światowych? Zdaniem rzecznika Instytutu Fizyki PAN firmy zagraniczne zupełnie dobrze w Polsce rozwinęły sektor B+R.

„Motorola ma swoje laboratorium w Krakowie, Intel utrzymuje intensywne kontakty z różnymi placówkami, również z Instytutem Fizyki. Firmy amerykańskie w coraz większym stopniu są zainteresowane współpracą i lokowaniem laboratoriów przy ośrodkach naukowych. Niektóre grupy naszego instytutu mają bardzo dobrą współpracę z laboratoriami japońskimi, gdzie prowadzą transfer technologii. Jesteśmy otwarci na zachęcanie do współpracy również polskich firm, głównie są to instytuty badawczo-przemysłowe, z którymi mamy świetną współpracę jak Instytut Technologii Elektronowej, Instytut Materiałów Elektronicznych i wiele innych” – wymienił rozmówca. Zaznaczył, że skuteczny transfer technologii wymaga zaangażowania venture capital, o który na polskim rynku finansowym jest jeszcze trudno.


***

Program „Potencjał Badawczy” to największy mechanizm finansowania rozwoju badań naukowych na poziomie europejskim. Unia Europejska przeznaczyła na ten cel w latach 2007-2013 prawie 54 mld euro. W ciągu ostatnich czterech lat do trzynastu polskich centrów badawczych w ramach programu Potencjał Badawczy trafiło ponad 34 mln euro dofinansowania. W ostatniej edycji konkursu, aż jedną piątą zwycięskich projektów stanowiły projekty złożone przez polskie jednostki naukowe, które uzyskały w tym konkursie dofinansowanie w wysokości 33,3 mln euro z ogólnej sumy 140 mln euro wyasygnowanej przez Komisję Europejską.


Pieniądze z REGPOT są Instytutowi Fizyki obiecane, uczeni mają je otrzymać w przyszłym roku. Laureatami konkursu są również: Międzyuczelniany Wydział Biotechnologii UG-GUMed (Uniwersytetu Gdańskiego i Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego), Międzynarodowy Instytut Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie, Uniwersytet Warszawski, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Politechnika Wrocławska, Instytut Zaawansowanych Technologii Wytwarzania w Krakowie oraz Uniwersytet Medyczny w Łodzi.