Aby zapewnić ochronę zdrowia ludzi i środowiska, w tym warstwy ozonowej oraz ułatwić światową wymianę handlową, w ramach struktury Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ), opracowano ujednolicone kryteria klasyfikacji i oznakowania substancji i mieszanin pod nazwą GHS (Globally Harmonized System - Globalny System Zharmonizowany). System GHS zawiera również ujednolicone zasady informowania o zagrożeniach stwarzanych przez chemikalia. Zasady te zawierają wymogi dotyczące oznakowania (etykiety) i kart charakterystyki.
Rozporządzenie wdrażające w państwach Unii Europejskiej (w tym w Polsce) system GHS zostało przyjęte przez Parlament Europejski i Radę w dniu 16 grudnia 2008 roku - rozporządzenie CLP.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniające i uchylające dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (Dz.Urz. UE nr L 353 z 31 grudnia 2008 roku).
Klasyfikacja substancji niebezpiecznych i mieszanin (preparatów chemicznych) jest podstawą racjonalnej gospodarki tymi chemikaliami.
Podstawowe informacje GHS umieszczane na etykietach:
Piktogramy wskazujące rodzaj zagrożenia (załącznik V do rozporządzenia (WE) nr 1272/2008);
Hasła ostrzegawcze wskazujące na stopień zagrożenia informują czytającego o potencjalnym zagrożeniu. Wyróżnia się dwa poziomy:
a) „niebezpieczeństwo” oznacza hasło ostrzegawcze wskazujące na bardziej poważne kategorie zagrożeń;
b) „uwaga” oznacza hasło ostrzegawcze wskazujące na kategorie zagrożeń niższego stopnia;
Zwroty określające rodzaj zagrożenia (załącznik III do rozporządzenia (WE) nr 1272/2008) są to oznaczenia rozpoczynające się w Tabeli 1.1 załącznika III rozporządzenia [1] od H200 a kończące się na H413, którym przypisane są określenia słowne;
Zwroty określające środki ostrożności (załącznik IV do rozporządzenia (WE) nr 1272/2008);
Aktualizowanie informacji na etykietach, po każdej zmianie klasyfikacji i oznakowania substancji lub mieszaniny, należy do dostawców (Art.30 w/ w rozporządzenia). Jako „dostawcę” należy rozumieć każdego producenta, importera, dalszego użytkownika lub dystrybutora wprowadzającego do obrotu substancję w jej postaci własnej lub jako składnik mieszaniny, lub też mieszaninę (Art.2 w/ w rozporządzenia).
Chemikalia należy identyfikować stosując:
- Nazwy IUPAC (Międzynarodowa Unia Chemii Czystej i Stosowanej – światowy autorytet w dziedzinie nomenklatury i terminologii chemicznej);
- Numery CAS (numer nadany substancji przez serwis naukowo-informacyjny Chemical Abstracts Servise);
- Numer WE (oficjalny numer danej substancji w Unii Europejskiej, siedmiocyfrowy o strukturze typu XXX-XXX-X, obejmuje zarówno formę bezwodną jak i uwodnioną danej substancji) oznacza jeden z trzech numerów wymienionych poniżej [4],[Załącznik VI do rozporządzenia (WE) nr 1272/2008]
- Numer przypisany substancji w Europejskim Wykazie Istniejących Substancji o Znaczeniu Komercyjnym (European INventory of Existing Commercial Substances – EINECS) – jest to siedmiocyfrowy numer o strukturze XXX-XXX-X rozpoczynający się od liczby 200-001-8,
- numer przypisany substancji na Europejskiej Liście Notyfikowanych Substancji Chemicznych (European LIst of Notified Chemical Substances –ELINCS) – jest to siedmiocyfrowy numer o strukturze XXX-XXX-X, rozpoczynający się od 400-010-9,
- numer w wykazie substancji chemicznych wymienionych w publikacji Komisji Europejskiej „No-longer-polymers” (NLP) (dokument wydany przez Urząd Oficjalnych Publikacji Unii Europejskiej, 1997r., ISBN 92-827-8995-0) - jest to siedmiocyfrowy numer o strukturze XXX-XXX-X, rozpoczynający się od 500-001-0.
O zaklasyfikowaniu i oznakowaniu wprowadzanych do obrotu substancji zarejestrowanych lub stwarzających zagrożenie, należy powiadomić Europejską Agencję Chemikaliów (zwaną „Agencją”), która umieszcza je w wykazie zharmonizowanej klasyfikacji i oznakowania.
Do dnia 1 grudnia 2010r. substancje były klasyfikowane, oznakowane i pakowane zgodnie z dyrektywą 67/548/EWG.
Do dnia 1 czerwca 2015r. mieszaniny są klasyfikowane, oznakowane i pakowane zgodnie z dyrektywą 1999/45/WE.
Od dnia 1 grudnia 2010r. do dnia 1 czerwca 2015r. substancje są klasyfikowane zarówno zgodnie z dyrektywą 67/548/EWG, jak i z rozporządzeniem (WE) nr 1272/2008 z dnia 16.12.2008r. Oznakowanie i pakowanie substancji w tym okresie przebiega zgodnie z w/w rozporządzeniem (WE).
Z dniem 1 czerwca 2015r. tracą moc dyrektywa 67/548/EWG i dyrektywa 1999/45/WE.
Definicje:
Substancja - oznacza pierwiastek chemiczny lub jego związki w stanie, w jakim występują w przyrodzie lub zostają uzyskane za pomocą procesu produkcyjnego, z wszelkimi dodatkami wymaganymi do zachowania ich trwałości oraz wszelkimi zanieczyszczeniami powstałymi w wyniku zastosowanego procesu, wyłączając rozpuszczalniki, które można oddzielić bez wpływu na stabilność i skład substancji [2].
Preparat (mieszanina) - oznacza mieszaninę lub roztwór składający się z dwóch lub większej liczby substancji [2], [1].
Substancja niebezpieczna/ preparat niebezpieczny - w rozumieniu ustawy [2] oznacza substancje/ preparaty zaklasyfikowane co najmniej do jednej z podanych niżej piętnastu kategorii:
1) substancje i preparaty o właściwościach wybuchowych;
2) substancje i preparaty o właściwościach utleniających;
3) substancje i preparaty skrajnie łatwopalne;
4) substancje i preparaty wysoce łatwopalne;
5) substancje i preparaty łatwopalne;
6) substancje i preparaty bardzo toksyczne;
7) substancje i preparaty toksyczne;
8) substancje i preparaty szkodliwe;
9) substancje i preparaty żrące;
10) substancje i preparaty drażniące;
11) substancje i preparaty uczulające;
12) substancje i preparaty rakotwórcze;
13) substancje i preparaty mutagenne;
14) substancje i preparaty działające szkodliwie na rozrodczość;
15) substancje i preparaty niebezpieczne dla środowiska.
Autor: mgr Ewa Żarnowska-Jończyk
Literatura:
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin, zmieniające i uchylające dyrektywy 67/548/EWG i 1999/45/WE oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 (Dz.Urz. UE nr L 353 z 31 grudnia 2008 roku).
- Ustawa o substancjach i preparatach chemicznych z dn. 11 stycznia 2001r., (Dz.U. 2001 Nr 11, poz.84 (z późniejszymi zmianami).
- Rozporządzenie (WE) NR 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) i utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE (Dz.Urz. UE nr L 136 z 29 maja 2007 roku).
- Gospodarowanie odpadami i substancjami niebezpiecznymi, tom II Klasyfikacja, oznakowanie, standardy emisji, recykling, karty charakterystyk, zarządzanie, praca zbiorowa pod redakcją Adama Tabora, Centrum Szkolenia i Organizacji Systemów Jakości Politechniki Krakowskiej im. Tadeusza Kościuszki, Kraków 2005.
http://laboratoria.net/home/15570.html
