Hepatitis A (Wirus HAV)

Wirus HVA został wyizolowany i zidentyfikowany w 1973 roku, ale nazwa (Hepatitis A) powstała dopiero w 1942 roku. HVA może wywołać wirusowe zapalenie wątroby jednak jest coraz rzadszą jego przyczyną. Zaliczamy go do rodziny Picornaviridae jest stosunkowo łagodny i najmniej niebezpieczny dla zdrowia człowieka ze wszystkich wirusów hepatotropowych.

Wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW A) powodowane przez wirusa HAV stanowi około 59% wszystkich przypadków WZW na świecie. Ilość zakażeń co roku szacuje się na około 1,2–1,4 mln zachorowań, z czego około 20% chorych wymaga bezwzględnej hospitalizacji. W krajach słabo rozwiniętych i ubogich przeciwciała przeciwko wirusowi HAV wykrywa się nawet u ponad 90% mieszkańców. W Polsce zakażenie HAV wynosi około 5000 przypadków rocznie. Przeciwciała wirusa stwierdza się u około 30% populacji do 25 roku życia. Taki wskaźnik umieszcza Polskę na liście krajów o średnim ryzyku zachorowania na WZW A.

Zbudowany z jednej nici RNA zamkniętej w osłonce, tzw. kapsydzie, nie posiada otoczki lipidowej. Zakażenie tym wirusem odbywa się drogą pokarmową głównie z powodu nie przestrzegania podstawowych zasad higieny, ale też przez nieprzegotowaną skażoną wodę.  Dlatego też choroba wywoływana przez ten wirus jest nazywana "żółtaczką pokarmową" lub "chorobą brudnych rąk". HAV jest w dużym stopniu oporny na działanie środków czyszczących np. na kwas octowy, chloroform, związki fenolu i alkohole powszechnie stosowane do dezynfekcji. Do jego zniszczenia prowadzi ekspozycja wirusa na temperaturę 100 ⁰C przez co najmniej 5 minut. Aby unieszkodliwić wirusa w procesie pasteryzacji mleka (przebiegającym w temperaturze 60-63⁰C) musi trwać on co najmniej 10 godzin.  Pomocne w jego zwalczaniu są również roztwory podchlorynów i formaldehydu, formalina oraz kwas solny i promieniowania UV.

Fot.: Wirus HAV, http://www.dreamstime.com/stock-illustration-hepatitis-virus-structure-hav-inflammation-liver-can-be-caused-group-viruses-image43481051

Do zakażenia w 90% przypadków dochodzi drogą pokarmową (droga "fekalno-oralna") najczęściej przez spożycie skażonej żywności lub wody (możliwe jest tez zakażenie poprzez kąpiel). Zakażenia przez bezpośredni kontakt z osobą chorą są bardzo rzadkie. Zagrożeniem są nieutrzymywane w odpowiedniej higienie igły do akupunktury, przyrządy do tatuażu oraz przetaczania osocza/czynnika VIII. Potwierdzono możliwość zakażenia wirusem drogą płciową (głównie u mężczyzn homoseksualnych). Do infekcji dochodzi w jelicie cienkim, skąd przez żyłę wrotną trafiają do wątroby. Namnażanie HAV odbywa się wyłącznie w komórkach wątroby-hepatocytach. Nowe wirusy są uwalniane do kanalików żółciowych, skąd z żółcią trafiają do jelit i są wydalane z kałem, a część zakaża sąsiednie hepatocyty. Maksymalną ilość HAV stwierdzono około 20-25 dnia od momentu zakażenia. Okres wiremii jest krótki- trwa 7-10 dni, wylęganie HVA wynosi 15-50 dni (średnio 28-30 dni). Osoba zakażona może zarażać przez około 14-21 dni przed o około 7 dni po wystąpieniu objawów chorobowych. Symptomatologia zakażenia zależy od wieku pacjenta. U dzieci do 6 r.ż. zakażenie najczęściej przebiega bezobjawowo lub skąpo-objawowo. Dzieci starsze i dorośli wykazują w 70-80% przebieg objawowy. W przypadku zakażenia dorosłych powyżej 40 roku życia około 40 % przypadków wymaga hospitalizacji głównie z powodu odwodnienia i osłabienia organizmu. Objawy kliniczne wirusowego zapalenia wątroby typu A (WZW A) to m. in.: nudności, wymioty i bóle brzucha, zniesienie łaknienia, biegunka, odbarwienia stolca, podwyższona temperatura ciała, osłabienie, powiększenie węzłów chłonnych, wzrost stężenia bilirubiny,  wzrost aktywności aminotransferaz.

Rozpoznanie choroby opiera się na obrazie klinicznym objawów, badania poziomu bilirubiny, badania serologicznego pod kątem występowania przeciwciał anty-HAV klasy IgM (utrzymują się do 4–6 miesięcy, wskazują na świeże zakażenie), zastępowanego stopniowo przez anty-HAV klasy IgG (pozostają do końca życia), wzrost poziomu aminotransferaz (ASPAT, szczególnie ALAT) w surowicy. W kale wirus jest możliwy do wykrycia po 3 tygodniach od zakażenia. W przypadku wątpliwości można wykonać biopsję wątroby.

Na Hepatitis A najczęściej chorują dzieci, ale też u nich proces chorobowy trwa krócej.  W Polsce najwyższą zapadalność odnotowuje się u dzieci w wieku 7-10 lat. Choroba ta jest samowyleczalna, jednak wykazuje tendencję do nawrotów-relapsing hepatitis ( u dzieci starszych i dorosłych około 5-20% ) przeważnie po 6-12 tygodniach od ustąpieniu pierwszego rzutu choroby, czasem nawet po kilku miesiącach. Czas trwania choroby również w dużym stopniu zależy od wieku- u dzieci rzadko przekracza 2-3 tygodnie, objawy ostre ustępują po kilku dniach, u dorosłych choroba może trwać nawet ponad 6 miesięcy. Leczenie polega głównie na odpoczywaniu, odpowiedniej diecie oszczędzającej wątrobę i nawadnianiu organizmu. Zwalczenie choroby prowadzi do nabycia stałej odporności na HAV. Hepatitis A nie powoduje przewlekłego zapalenia, marskości i raka pierwotnego wątroby.  Amerykańskie Centrum Zwalczania i Zapobiegania Chorób wskazuje na niską śmiertelność wywoływaną przez zakażenie wirusem HAV- ok. 4 przypadki śmiertelne na 1000 przypadków zakażenia.