Z punktu widzenia struktury chemicznej leku, antagonistów receptorów H1 można podzielić na 6 grup: alkiloaminy, etanoloaminy, etylenodiaminy, fenotiazyny, piperazyny oraz piperydyny (SIMONS I SIMONS, 2008).

Bardziej przydatny w praktyce klinicznej jest podział na leki I i II generacji. Kryterium tego podziału jest zdolność przenikania substancji do ośrodkowego układu nerwowego i działania sedatywnego oraz selektywność oddziaływania z receptorem H1. Antagoniści receptorów H1 I generacji dobrze przenikają przez barierę krew – mózg, zaś antagoniści receptorów H1 II generacji w znacznie mniejszym stopniu. Leki I generacji są nieselektywne. Oddziałują bowiem również z receptorami muskarynowymi, adrenergicznymi i serotoninowymi. Mogą w związku z tym w znacznie większym stopniu wywoływać takie objawy, jak suchość w ustach, zaparcia, trudności w oddawaniu moczu, zaburzenia widzenia, kołatanie serca, czy też senność. Leki II generacji wykazują zaś o wiele większą selektywność w stosunku do receptorów H1 (CHURCH I CHURCH, 2011).

Do leków przeciwhistaminowych I generacji należą: hydroksyzyna, difenhydramina, doksylamina, dimenhydrynat, prometazyna, cyproheptadyna, klemastyna i antazolina. Hydroksyzyna jest stosowana jako anksjolityk (lek przeciwlękowy) (ŚWIĘCICKI, 2015). W leczeniu bezsenności znalazły zastosowanie hydroksyzyna, difenhydramina i doksylamina (MAKOWSKA, 2014). Dimenhydrynat jest używany w leczeniu objawów choroby lokomocyjnej (ENARSON I IN., 2011), natomiast prometazyna, która jest również antagonistą receptorów dopaminergicznych, jako lek przeciwwymiotny (antyemetyk) (DEITRICK I IN., 2015). Leki I generacji mogą też być stosowane w chorobach alergicznych, ale z pewnością nie jako leki pierwszego rzutu, ze względu na wspomniane działania niepożądane tych leków, wynikające z antagonizmu w stosunku do innych receptorów. Leki przeciwhistaminowe I generacji stosuje się również w cięższych przypadkach atopowego zapalenia skóry, ponieważ obok aktywności przeciwalergicznej działają nasennie, przyczyniając się do poprawy psychofizycznej kondycji pacjenta i szybszego wygojenia zmian skórnych (BATYCKA-BARAN I BARAN, 2011).

Do leków przeciwhistaminowych II generacji należą substancje powszechnie stosowane we współczesnej alergologii, takie jak cetyryzyna, loratadyna, rupatadyna, feksofenadyna, desloratadyna, bilastyna czy też lewocetyryzyna. Ze względu na brak lub tylko nieznaczny efekt sedatywny leki te dobrze nadają się do przewlekłego stosowania w chorobach alergicznych (KATZUNG, 2012).

Terfenadyna i astemizol są antyhistaminikami wycofanymi z rynku ze względu na groźne działanie niepożądane w postaci wydłużenia odcinka QT w zapisie EKG, co predysponuje do groźnej tachyarytmii komorowej, częstoskurczu komorowego torsades de pointes (HASIEC I IN., 2010; MERK, 2001).

Receptory H2

Receptory H2 są receptorami sprzężonymi z białkiem Gs. Ich aktywacja wywołuje wzrost aktywności enzymu cyklazy adenylanowej oraz nasilenie syntezy wtórnego przekaźnika, cyklicznego adenozynomonofosforanu (cAMP), w komórce (ALONSO I IN., 2015).

Ludzki receptor histaminowy H2 jest zbudowany z 359 aminokwasów. Masa cząsteczkowa łańcucha polipeptydowego receptora wynosi 40,0 kDa. Jest obecny w błonie komórkowej komórek okładzinowych błony śluzowej żołądka, komórek mięśniowych gładkich naczyń krwionośnych a także w plazmalemmie limfocytów T supresorowych, granulocytów obojętnochłonnych, kardiomiocytów czy też neuronów ośrodkowego układu nerwowego (NAKAMURA I IN., 2000). Gen kodujący łańcuch polipeptydowy receptora H2 zlokalizowany jest w kariotypie człowieka na chromosomie 5 (ODA I IN., 2000).

W medycynie klinicznej leki z grupy antagonistów receptorów histaminergicznych H2 znalazły zastosowanie w leczeniu chorób, w których korzystne jest zahamowanie wydzielania kwasu solnego w żołądku i tym samym podwyższenie pH soku żołądkowego, a więc w takich jednostkach chorobowych jak: choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, zespół Zollingera – Ellisona, choroba refleksowa przełyku, czy też w objawowym leczeniu dolegliwości niezwiązanych z chorobą organiczną przewodu pokarmowego (zgaga). Antagoniści receptora H2 ustąpiły pierwszeństwa inhibitorom pompy protonowej, jednak nadal pozostają w użyciu. H2-blokery hamują bowiem jedynie wydzielanie żołądkowe stymulowane histaminą, zaś inhibitory pompy protonowej hamują ten proces na ostatecznym poziomie, blokując białko, które odpowiada za transport jonów H+ do światła żołądka (SHIN I IN., 2008).