Jak podał rektor Politechniki Śląskiej prof. Marek Pawełczyk, to pierwsza uroczystość nadania Victorowi Ambrosowi tytułu doktora honoris causa nie tylko od czasu uhonorowania go Nagrodą Nobla w 2024 r., ale i w ogóle.

Naukowiec jest uznawany za jednego z najwybitniejszych badaczy w dziedzinie regulacji genów i biologii molekularnej. Przed rokiem Komitet Noblowski w dziedzinie medycyny docenił go (wraz z Garym Ruvkunem) za odkrycie mechanizmu, który pomaga zrozumieć rozwój chorób autoagresywnych, nowotworów czy cukrzycy. Naukowcy odkryli mikroRNA, czyli nową klasę maleńkich cząsteczek RNA. Ich przełomowe dokonanie ujawniło zupełnie nową zasadę regulacji genów, która - jak się okazało - jest niezbędna dla rozwoju i funkcjonowania organizmów wielokomórkowych, w tym ludzi.

Jednak – jak mówił podczas uroczystości rektor Marek Pawełczyk – za tymi przełomowymi dokonaniami stał po prostu człowiek: pełen determinacji, pokory, który nie szukał szybkiej kariery, nie pracował dla nagród (choć i one z czasem przyszły), ale prawdy. W ocenie rektora właśnie ta droga głębokiej refleksji, pracy zespołowej i otwarcia na interdyscyplinarność jest godna naśladowania.

Myśl tę kontynuowano w laudacji. "Dlaczego nam imponuje Victor Ambros? Oczywiście jest naukowcem i w nauce wspiął się na jej wyżyny, czego dowodem jest Nagroda Nobla. Ale to nie wszystko. Jest osobą o szerokich zainteresowaniach. Jego pierwszy artykuł, jak sam wspomina, dotyczył astronomii. Dziedziny wiedzy, na pozór mało związanej z biologią molekularną. Warto wspomnieć, że sponsorem pierwszych obserwacji był jego ojciec Longin. Wiemy też, że jest zapalonym ornitologiem, uwielbia górskie wędrówki, regularnie biega, interesuje się historią i muzyką klasyczną. (…) Jest niesłychanie życzliwą osobą, przyjął przecież swego czasu zaproszenie do uczestnictwa w naszej konferencji. A dzisiaj możemy się wszyscy cieszyć jego obecnością wśród nas. Jest powszechnie lubiany, skromny i sprawdza się doskonale w roli mentora" - mówił promotor przewodu prof. Krzysztof Fujarewicz.

"Jest człowiekiem renesansu. Jest ciekawy świata w każdej skali. W skali makro – spójrzmy na jego zainteresowania astronomią; w skali mezo – podgląda świat ptaków i wyciąga z tych obserwacji wnioski; i oczywiście w skali mikro – bo biologia molekularna to jego zawodowa pasja. Potrafi z obserwacji wyciągać wnioski. Co więcej potrafi znajdować analogie pomiędzy mechanizmami działającymi w kompletnie różnych obszarach i skalach. Dopatruje się na przykład podobieństwa w organizacji zwierząt, komórek i molekuł tworzących te komórki" – kontynuował promotor.

Laudator dodał też, że odkrycia ani wynalazku nie da się zaplanować ani przewidzieć. "Nie da się napisać wniosku grantowego, którego celem jest odkrycie. Odkrycie jest dziełem przypadku. Ale do tego potrzeba właściwej osoby we właściwym miejscu i czasie. Osoby, która potrafi łączyć fakty, osoby myślącej systemowo, osoby, która wychodzi poza utarte ramy. Taką osobą jest bez wątpienia pan profesor Victor Ambros" - zakończył prof. Krzysztof Fujarewicz.

Victor Ambros przyznał, że nie potrafi wyrazić słowami swojej wdzięczności dla społeczności Politechniki Śląskiej za przyjęcie go i uhonorowanie.

W swoim wystąpieniu Victor Ambros opowiedział m.in. o swoich powiązaniach z Polską, podkreślając polskie pochodzenie swojego ojca. Przyznał, że jego ojciec nie mówił w domu po polsku ani nie opowiadał o swoim dzieciństwie, tym bardziej więc dziękuje za przyjęcie go do polskiej społeczności Politechniki Śląskiej. Wielokrotnie podkreślał też, jak wiele zawdzięcza swojego zespołowi i naukowcom, których spotkał na swojej drodze. Opowiadał także o swoich badaniach i drodze do odkrycia mikroRNA.

Jak podkreślił rektor Marek Pawełczyk, związki Victora Ambrosa z Politechniką Śląska trwają od kilku lat i koncentrują się wokół badań naukowych dotyczących mikroRNA i jego roli w regulacji potranskrypcyjnej genów w komórkach zdrowych i nowotworowych, które od lat prowadzone są na gliwickiej uczelni. W związku z nimi Victor Ambros, jeszcze zanim został laureatem Nagrody Nobla, był m.in. dwukrotnie zapraszany do przedstawienia referatu plenarnego podczas Gliwickich Spotkań Naukowych – corocznej międzynarodowej konferencji naukowej organizowanej na Politechnice Śląskiej. Raz, w trakcie pandemii, wygłosił wykład online, a w 2023 r. przyjechał do Gliwic.

Victor Ambros urodził się w 1953 r w miejscowości Hanover (New Hampshire, USA). Wychowywał się na farmie wraz z siedmiorgiem rodzeństwa. Jest pierwszym naukowcem w rodzinie. Jego ojciec, Longin, urodził się w przedwojennej Polsce, we wsi Dardziszki na Wileńszczyźnie. Już jako uczeń Longin wykazywał się niezwykłymi zdolnościami, co umożliwiło mu uzyskanie stypendium i kontynuowanie nauki w Wilnie. W czasie II wojny światowej trafił na przymusowe roboty do Niemiec, a po wyzwoleniu został tłumaczem w armii USA. W 1946 roku wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie założył rodzinę i osiedlił się na farmie.

Noblista jest absolwentem Massachusetts Institute of Technology (MIT), gdzie w 1975 roku uzyskał tytuł Bachelor of Science w dziedzinie biologii. Odbył tam również studia doktoranckie, a jego promotorem był laureat Nagrody Nobla z 1975 r. z medycyny – David Baltimore. W 1979 roku obronił doktorat i rozpoczął karierę naukową, koncentrując się na badaniach nad regulacją genów.

Swoją pracę akademicką rozpoczął jako wykładowca na Harvard University, gdzie w latach 1984-1992 prowadził badania nad mechanizmami molekularnymi kontroli rozwoju organizmów. Następnie przeniósł się do Dartmouth College, gdzie przez niemal dekadę pełnił funkcję profesora. W 2001 roku objął stanowisko profesora w Dartmouth Medical School, a od 2008 roku związany jest z University of Massachusetts Medical School, gdzie pełni funkcję Silverman Professor of Natural Sciences oraz współdyrektora RNA Therapeutic Institute.

Za swoje osiągnięcia Victor Ambros został uhonorowany wieloma prestiżowymi nagrodami, a zwieńczeniem była Nagroda Nobla.

Victor R. Ambros jest 56. doktorem honoris causa Politechniki Śląskiej i jednocześnie drugim noblistą, który otrzymał ten honorowy tytuł (pierwszym był Brian Kobilka – laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii w 2012 r.; tytuł przyznano w 2023 r.).

W trakcie dwudniowej wizyty na Politechnice Śląskiej prof. Ambros spotkał się ze społecznością akademicką uczelni oraz wziął udział w seminarium naukowym poświęconym badaniom prowadzonym na Politechnice Śląskiej wokół szeroko pojętego tematu biomedycyny.