Materiał i metody

Ocenę podaży witaminy B₁₂ przeprowadzono w diecie 80 polskich sportowców, a podstawowym warunkiem doboru grupy badawczej było wyczynowe uprawianie sportu przez okres minimum 3 lat. Jako sportowców wykwalifikowanych określono zawodników uczestniczących w co najmniej pięciu, ponadgodzinnych jednostkach treningowych w tygodniu, biorących udział w zawodach sportowych na szczeblu krajowym lub międzynarodowym. Badaną próbę stanowiła grupa 40 kobiet i 40 mężczyzn w wieku od 17 do 34 lat (średnia 23 lata) reprezentujących wysoki poziom sportowy (mistrzowska, klasa I i II). Średnia wysokość ciała kobiet wyniosła 172,7 cm, średnia masa ciała 62,5 kg, a u mężczyzn, odpowiednio 180,3 cm i 72,7 kg. Wyznaczono średnią wartość wskaźnika masy ciała BMI, który u kobiet i mężczyzn wyniósł odpowiednio 21 kg/m² i 22,3 kg/m². W grupie mężczyzn, jedynie trzech sportowców (7,5%) charakteryzowało się BMI powyżej normy, a u pozostałych (92,5%) stwierdzono prawidłową wartość wskaźnika wagowo-wzrostowego. Również u większości kobiet (87,5%) określono właściwe BMI, natomiast u pięciu zawodniczek (12,5%) odnotowano wartości poniżej normy. Wśród badanych sportowców przeważały osoby trenujące lekkoatletykę (17,5%), wioślarstwo (15%) i narciarstwo alpejskie (13,75%). Pozostałą część grupy stanowili zawodnicy uprawiający narciarstwo biegowe (10%), skoki narciarskie (8%), kolarstwo górskie (6,25%) i inne. Dla potrzeb analizy porównawczej badanych zawodników podzielono ze względu na charakter uprawianej dyscypliny. Pierwszą grupę stanowili sportowcy uprawiający dyscypliny wytrzymałościowe (53,75%), a drugą (46,25%) – dyscypliny mieszane (m.in. szybkościowo-siłowe). Schemat podziału badanych zawodników na grupy ze względu na rodzaj uprawianej dyscypliny sportowej przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Charakterystyka badanej grupy sportowców- rozkład ze względu na charakter uprawianej dyscypliny.

Podaż witaminy B₁₂ w diecie określono na podstawie analizy 560 całodziennych racji pokarmowych (CRP) uzyskanych w oparciu o wypełniane przez sportowców dzienniczki żywieniowe uwzględniające rodzaj i ilość spożywanych produktów i potraw. Zebrane dane spożycia z 7 dni wprowadzono do programu komputerowego „Wikt 2.0 pro” (Net-komputer 2002), opracowanego na bazie tabel wartości odżywczej produktów i potraw Instytutu Żywności i Żywienia. Do analizy statystycznej wykorzystano program komputerowy Statistica 12.0 firmy StatSoft Tulsa USA oraz arkusz kalkulacyjny Excel 2016 określając parametry statystyki opisowej, tj.: średnią wartość spożycia witaminy B₁₂ (x), odchylenie standardowe (SD) oraz poziom istotności (p). Za statystycznie istotne przyjęto wyniki testów, dla których poziom istotności był mniejszy lub równy 0,05 (p≤0,05), a za wysoce istotne przyjęto prawdopodobieństwo testowe na poziomie p≤ 0,01 oraz mniejsze lub równe 0,001 (p≤0,001). Wyliczoną średnią podaży z 7 dni odniesiono do aktualnych norm żywieniowych dla osób dorosłych (JAROSZ, 2012) i dla sportowców (CELEJOWA, 2014). W związku z wysoką wrażliwością witamin na działanie wody, wysokiej temperatury i środowiska zewnętrznego uwzględniono straty powstałe podczas obróbki technologicznej i kulinarnej. W celu sprawdzenia normalności rozkładów został wykorzystany test Shapiro- Wilka, natomiast do oceny różnic pomiędzy dwiema grupami zmiennych zastosowano nieparametryczny test U Manna- Whitneya. W analizie statystycznej wykorzystano również współczynnik korelacji Pearsona r_XY służący do oceny kierunku oraz siły prostoliniowego związku korelacyjnego pomiędzy dwiema zmiennymi X i Y. Wielkość korelacji r Pearsona poddano następującej interpretacji: r<0,19: związek bardzo słaby, r = 0,2 do 0,29: związek słaby, r = 0,3 do 0,49: związek umiarkowany, r = 0,5 do 0,79: związek silny, r>0,8: związek bardzo silny.