Marihuana jest stosowany do celów leczniczych od tysięcy lat. Składniki chemiczne konopi, zwane kannabinoidami odpwowiedzialne są za aktywację specyficznych receptorów, znajdujących się w całym ciele, aby wytworzyć efekty farmakologiczne, w szczególności w centralnym układzie nerwowym i system immunologicznym. Komercyjnie dostępne kannabinoidy, takie jak dronabinol i nabilon, stanowią zatwierdzone leki wykorzystywane klinicznie.

Kannabinoidy naturalne i syntetyczne

Kannabinoidy to duża i bardzo zróżnicowana grupa substancji. Nazwa związków pochodzi od rośliny- konopii siewnej (Cannabis sativa ). Obecnie związki chemiczne należące do kannabinoidów dzielimy na 3 grupy: roślinne, syntetyczne i produkowane w organizmie (tzw. endokannabinoidy).

Grupę endokannabioidów wyodrębniono po przeprowadzonych w 1995 roku badaniach, które wykazały, że kannabinoidy występują nie tylko w roślinach, ale również w organizmie człowieka i zwierząt.  Jednym z najlepiej poznanych i wyizolowanych (po raz pierwszy z mózgu świni) jest anandamid (AEA), którego nazwa pochodzi od staroindyjskiego słowa „ananda” oznaczającego błogość. Jest wytwarzany przez organizm w stanie letargu, snu oraz głębokiego relaksu.

Obecnie kannabinoidy można również produkować w laboratoriach. Nazywa się je syntetycznymi. Przykładem takiego związku jest np. dronabinol- syntetyczny Δ9-THC, który jest składnikiem leku  MARINOL®.  Dostępny od 1985 roku, stosowany w przeciwdziałaniu nudnościom, wymiotom, utracie apetytu i wagi ciała. Innym przykładem jest nabilon- substancja czynna leku CESAMET® również stosowanego przeciwko nudnościom i wymiotom, głównie u osób poddawanych chemioterapii. Oba leki są stosowane w USA, Wielkiej Brytanii, Szwajcarii, Kanadzie i Hiszpanii. Najłatwiejsza do pozyskania forma kannabinoidów, znana ludziom od tysiącleci to ta znajdująca się w roślinach. Tzw. fitokannabinoidy charakteryzują się budową złożoną z 21 atomów węgla. W naturze występują one tylko w konopiach.

Historia kannabinoidów

Kannabinoidy roślinne są nierozpuszczalne w wodzie, rozpuszczają się jednie w tłuszczach, alkoholach i innych niepolarnych rozpuszczalnikach organicznych. Głównym miejscem ich produkcji są gruczoły zlokalizowane w większości na kwiatostanach żeńskich oraz na liściach. Wysuszone, czasem poddawane fermentacji kwiatostany zawierają duże ilości kannabinoidów i nazywane są marihuaną. Stosowana była chętnie nie tylko ze względu na właściwości narkotyzujące, ale też jako środki skuteczne w leczeniu i łagodzeniu objawów wielu chorób m.in. malarii, jaskry, nadciśnienia tętniczego, astmy oskrzelowej, a także bólów różnego pochodzenia ( w tym reumatycznych i porodowych). W Europie leki z konopi były powszechnie używane przez lekarzy jeszcze w XIX wieku. Dopiero w wieku XX wprowadzenie zakazu stosowania marihuany pod karą pieniężną, a nawet więzienia i wykreślenie jej z farmakopei (kodeks apteczny- urzędowy spis leków dopuszczonych na danym terenie do obrotu) amerykańskiej w 1941r. doprowadziło do usunięcia leków z konopi. W hinduizmie konopie uważane są za roślinę świętą związaną z bogiem Śiwą. Umiarkowane palenie tzw. gandzi przez ascetów (sadhu) lub spożywanie bhangu (napoju z mleka, migdałów i konopi) odbywa się nadal, jako część religijnego kultu, zwłaszcza podczas świąt Śiwaratri i Holi.

Konopie siewne (Cannabis sativa) są jedynym przedstawicielem rodzaju konopie, występują głównie w Azji- w górach Ałtaj, Tienszan (Tiān Shān), na Zakaukaziu i w Afganistanie, ale jako roślina uprawna jest rozpowszechniona w różnych częściach świata. Występuje również w Polsce, jako konopie dzikie zajmując siedliska opuszczone, ruderalne.

Roślina jest jednoroczna, dwupienna (występują osobno rośliny żeńskie i męskie- niższe, szybciej usychające). Rozgałęziona łodyga zwykle osiąga zwykle ok. 1,5 metra wysokości, ale może dorastać do 2,5m. W bardzo sprzyjających warunkach hodowlanych pojedyncza roślina może osiągnąć wysokość nawet do 3,5 m. Liście krótkoogonkowe, dłoniastosieczne o 3-7 lancetowatych odcinkach mogą mieć do 10 centymetrów długości i 2 cm szerokości. Brzeg liścia jest piłowaty, a wierzchołek zaostrzony. Liście z obu stron są gęsto i szorstko owłosione. Rośliny żeńskie posiadają gęstsze ulistnienie pokryte gruczołowymi włoskami wydzielającymi intensywny zapach. Owocami konopi są kuliste lub jajowate orzeszki o szarożółtym kolorze. Roślina jest azotolubna (nitrofilna), wymaga też bardzo dużej ilości wody, jest w stanie przetrwać nawet krótkotrwałe zalewy wodą przepływającą. W obrębie gatunku wyróżnia się kilka podgatunków (odmian) różniących się wyglądem i wielkością.

Cannabis sativa subsp. Indica – podgatunek indyjski, dawniej uważany za osobny gatunek o nazwie konopie indyjskie (C. indica). Najczęściej wykorzystywany w hodowlach ze względu na wysokość do jakiej może dorosnąć- nawet 3,5 m. Liście składają się z 9-11 odcinków. Naturalnie występuje głównie w Indiach, Iranie i Afganistanie, ale uprawiana jest niemal na całym świecie.

Cannabis sativa subsp. Sativa- podgatunek nominatywny w obrębie, którego wyróżnia się odmianę dziką (C. sativa var. spontanea). W formie dzikiej ma znacznie lepiej wykształcony okwiat, łodyga sięga do 1,5 m wysokości, listki są wąskie, a owoce nieco mniejsze o barwie brązowawej, marmurkowej. Naturalnie występuje w Azji Środkowej i Afganistanie.

Poza tym rośliny wykorzystywane są również, jako surowiec do pozyskiwania włókien o wszechstronnym zastosowaniu w przemyśle odzieżowym (ubrania z włókien konopi są lekkie, przewiewne, oddychające i wytrzymałe), przemyśle samochodowym- wykorzystywany przy wytwarzaniu karoserii samochodów, szkutnictwie – do końca XIX w. 70% olinowania okrętów było wykonane z włókien konopnych. Włókno konopne znalazło także zastosowanie w ekologicznym ocieplaniu domów. Niewielu ludzie wie również, że pierwszy papier produkowany w Chinach był wytwarzany z konopi. Produkcja taka jest o wiele wydajniejsza niż przy użyciu drewna. W przemyśle spożywczym wykorzystywany jest olej konopny, owoce są stosowane, jako karma dla ptaków a nasiona są źródłem pełnowartościowych białek.